ΑΡΘΡΟ
Της Σωτηρίας Γιαννακοπούλου
Πτυχιούχου του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ.
Παρά τον εορταστικό χαρακτήρα για την επέτειο των 70 χρόνων από την ίδρυση της Βορειοατλαντικής συμμαχίας, η σύνοδος κορυφής των 29 κρατών μελών του ΝΑΤΟ χαρακτηρίστηκε από ένα κλίμα έντονης αμφισβήτησης ως προς την σκοπιμότητα, την ισχύ αλλά και το μέλλον του οργανισμού, με τις συνεχείς παρεκκλίσεις ορισμένων μελών από τις εγγενείς διατάξεις του καταστατικού του να ενισχύουν την πτέρυγα των σκεπτικιστών έναντι της συμμαχίας. Οι δηλώσεις που εξαπέλυσε ο Εμανουέλ Μακρόν λίγες μόλις ημέρες πριν από την έναρξη των διαδικασιών της συνόδου, κάνοντας λόγο για έναν «εγκεφαλικά νεκρό» οργανισμό, αποτέλεσαν φόντο των συζητήσεων, αφήνοντας σαφείς αιχμές για τις αλλεπάλληλες παραβιάσεις των άρθρων της συμμαχίας από μέρους της Τουρκίας, αλλά και για την αδυναμία των ΗΠΑ να διαχειριστούν το βάρος του ηγετικού ρόλου τους. Ο εν λόγω χαρακτηρισμός του Γάλλου Προέδρου ήγειρε ένα ισχυρό κύμα αντιδράσεων, με τον ίδιο να μετατρέπεται σε αποδέκτη πυρών αλλά και απειλών από τα δύο προαναφερθέντα κράτη μέλη, τα οποία φαίνεται να χαράζουν μία κοινή πολιτική εντός της συμμαχίας εναντίον των ευρωπαϊκών δυνάμεων, καταγγέλλοντας τες για αδυναμία διαχείρισης των εσωτερικών και εξωτερικών τους ζητημάτων, εξαπολύοντας άμεσες κατηγορίες εναντίον τους και όσον αφορά τα ποσά, τα οποία διατίθενται από πλευράς τους, για την στήριξη των αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού.
Την κορδέλα της έναρξης των επίσημων συνομιλιών των κρατών μελών εγκαινίασαν ο Αμερικανός Πρόεδρος με το Γάλλο ομόλογο του. Οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ τους, καθώς και η διάθεση τους για μηδενικές υποχωρήσεις ήταν έκδηλη, με τους δύο αρχηγούς να παρουσιάζονται ανυπόμονοι ακόμη και μπροστά στις κάμερες για λογομαχία, αποκαλύπτοντας εξ αρχής τις προθέσεις τους. Οι δηλώσεις Μακρόν, το μέλλον της συμμαχίας, καθώς και ρόλος της Τουρκίας στο ζήτημα της Συρίας πρωταγωνίστησαν στην συζήτηση τους, με το Τραμπ να μην μπορεί να κρύψει την εκτίμησή του στο πρόσωπο του Ερντογάν, αδιαφορώντας για τις κατηγορίες Μακρόν για σκόπιμη διαιώνιση της κρίσης στη Μέση Ανατολή.
Παρά τις έντονες αντιδράσεις του Τραμπ και του Ερντογάν για τις δηλώσεις του, ο Μακρόν εμμένει πιστός στα λεγόμενα του υπογραμμίζοντας την αδράνεια αλλά και την εξασθενημένη εικόνα του ΝΑΤΟ. Ο Αμερικανός Πρόεδρος πολλάκις είχε άλλωστε υποτιμήσει ανοιχτά τη συμμαχία χαρακτηρίζοντας την ως ξεπερασμένη και αποδίδοντάς της ρόλο δευτερευούσης σημασίας φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να απειλήσει ακόμη και με έξοδο των ΗΠΑ από αυτήν. Βάσει αυτού θα αναμέναμε μια διαφορετική αντίδραση έναντι των εν λόγω δηλώσεων φιλικά προσκείμενη προς τον Μακρόν. Ωστόσο κάτι αντίστοιχο δεν συνέβη. Ο λόγος δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι οι εν λόγω δηλώσεις δεν αποτελούν παρά ένα επιτυχημένο «τερτίπι» του Μακρόν, ώστε να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ και της Τουρκίας για τον οργανισμό, υποχρεώνοντας τους έμμεσα να υπερασπιστούν τη συμμαχία, τονίζοντας ότι η Γαλλία έχει ανάγκη περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον το ΝΑΤΟ για την προστασία της.
Η συζήτηση γύρω από τον πόλεμο στη Συρία και την τρομοκρατία όξυνε επίσης τα πνεύματα με τον Τραμπ να μένει πιστός στην ειρωνική του φύση στο άκουσμα των καταγγελιών του Μακρόν για λανθασμένη αντιμετώπιση του Συριακού από ΗΠΑ και Τουρκία. «Θα μπορούσα να σας τους δώσω, μπορείτε να πάρετε όποιον θέλετε» ήταν η απάντηση του αναφερόμενος στους κρατούμενους από τις αμερικανικές αρχές στη Συρία ευρωπαίους μαχητές που έχουν ενταχθεί στο ISIS, με τον Μακρόν να τον ανακαλεί στην τάξη αδιαφορώντας για τις φρούδες απειλές του. Στο στόχαστρο βρέθηκαν και οι τουρκικές επιχειρήσεις θανάτου εναντίον των κούρδων μαχητών, οι οποίοι όπως δήλωσε ο Γάλλος Πρόεδρος συμπορεύθηκαν με τις δυτικές δυνάμεις κατά τον πόλεμο εναντίον του ISIS, καταδικάζοντας τη στάση της Τουρκίας εναντίον τους, επισημαίνοντας παράλληλα το κίνδυνο που απορρέουν οι στρατιωτικές συναλλαγές της με την Ρωσία με την αγορά των S-400, η οποία άλλωστε αντιβαίνει των κανονισμών του ΝΑΤΟ, με το Τραμπ να επιρρίπτει τις ευθύνες για το γεγονός στον προκάτοχό του Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος αρνήθηκε στον Ερντογάν την πώληση του εν λόγω οπλικού συστήματος, επιχειρώντας την αθώωση της τουρκικής στάσης.
Οι νύξεις για τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία, το παραδοσιακό αντίπαλο δέος του ΝΑΤΟ, είναι συνεχείς αλλά ταυτόχρονα ανώφελες, δεδομένου ότι η εκπρόσωπος της Ασίας στην συμμαχία αρνείται οποιαδήποτε κατηγορία, τροφοδοτώντας την αμηχανία των υπόλοιπων κρατών μελών έναντι των απρόβλεπτων κινήσεων της, με τη Ρωσία να ικανοποιείται πλήρως από το διπλό παιχνίδι του Ερντογάν συνεχίζοντας τις «επιθετικές ενέργειές» της έναντι της συμμαχίας. Στην ουσία η Ρωσία επιδιώκει την συμμετοχή της Τουρκίας στην Δυτική ένωση κρατών, διότι γνωρίζει ότι η ανάμειξη της προκαλεί διχόνοιες και διασπά προοδευτικά τη συμμαχία, λειτουργώντας παράλληλα ως δούρειος ίππος της, προκειμένου να αποσπά πληροφορίες, αλλά και να επηρεάζει την διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Η διάσπαση προκύπτει από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι τέθηκαν σε πρώτο πλάνο κατά την διάσκεψη των πολιτικών αρχηγών. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις στο Αιγαίο, η συμφωνία για τον έλεγχο των θαλάσσιων ζωνών στη Μεσόγειο αλλά και οι απειλές Ερντογάν για άσκηση ΒΕΤΟ στη συμφωνία για τα αμυντικά σχέδια στη ζώνη της Βαλτικής και της Πολωνίας τέθηκαν σε πρώτο πλάνο, χωρίς ωστόσο να δοθεί κάποια οριστική λύση, παραμένοντας στην πλειοψηφία τους σε εκκρεμότητα. Το κλασσικό αγκάθι εντός του ΝΑΤΟ δεν είναι άλλο από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τις συνεχείς παραβιάσεις τις Τουρκίας, οι οποίες προσβάλλουν την εθνική κυριαρχία της Ελλάδος, αντιφάσκοντας στο σεβασμό των συνόρων αλλά και στην αδελφοποίηση που προβλέπει το ΝΑΤΟ μεταξύ των κρατών μελών του. Παρόλο που κατά τη συνθήκη του ΝΑΤΟ, εάν τα σύνορα κάποιου μέλους του παραβιαστούν από κάποιο άλλο κράτος αυτομάτως όλα τα κράτη καλούνται να υπερασπιστούν στρατιωτικά το κράτος κατά το θεμελιώδες άρθρο 5 του καταστατικού, η πλειοψηφία των κρατών μελών εθελοτυφλεί έναντι των τουρκικών προκλήσεων, επικαλούμενη ευχολόγια περί κοινής συμπόρευσης και ομόνοιας εντός της συμμαχίας, αρνούμενα έμμεσα την οριστική διευθέτηση του ζητήματος, πολιτική η οποία ακολουθήθηκε και στην συγκεκριμένη σύνοδο κορυφής, με τις συνομιλίες μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν να πέφτουν για ακόμη μια φορά στο κενό.
Παρά το γεγονός ότι το ζήτημα της συμφωνίας της Τουρκίας με τη Λιβύη κατακρίθηκε από όλα τα μέλη του συμβουλίου ως απειλή για την αποσταθεροποίησης της περιοχής δυστυχώς ούτε στην περίπτωση αυτή ευοδώθηκε οποιαδήποτε προσπάθεια ακύρωσης της εν λόγω συμφωνίας. Το μοναδικό θέμα το οποίο εν τέλει διευθετήθηκε, πάρα τις απειλές της Τουρκίας για άσκηση ΒΕΤΟ, εάν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ δεν αναγνωρίσουν τους Κούρδους μαχητές της Συρίας ως τρομοκράτες, ήταν το ζήτημα της αύξησης της αμυντικής προστασίας στον άξονα Βαλτικής – Πολωνίας. Ο Ερντογάν επιδιώκει τη ταύτιση του κουρδικού στρατού με τη τρομοκρατική φύση των πολεμιστών του ISIS, με σκοπό την στοχοποίηση τους αλλά και την δικαιολόγηση των πολεμικών εκστρατειών του εναντίον τους, με τον Μακρόν να τάσσεται ολοφάνερα εναντίον του υποδεχόμενος στο Παρίσι μέλη του YPG, αναγνωρίζοντας τοιουτοτρόπως τη συμβολή τους στον αγώνα εναντίον των τρομοκρατών και φτάνοντας το Τούρκο Πρόεδρο στα όρια του.
Είναι γεγονός ότι το ΝΑΤΟ αυτήν την στιγμή βρίσκεται σε κομβικό σημείο. Από τη μία οι ευρωπαϊκές δυνάμεις επιδιώκουν να δώσουν ένα τέλος στην υποτίμηση τους από τις ΗΠΑ, με την Γαλλία, την μοναδική πυρηνική δύναμη στην Ε.Ε. μετά την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας, να ηγείται των πρωτοβουλιών, επιδιώκοντας μια αποφασιστική στάση των ευρωπαϊκών κρατών στο διεθνές πολιτικό σκηνικό και την Γερμανία να επιμένει στη χάραξη μιας πιο ουδέτερης στρατηγικής από πλευράς Ευρώπης στα διεθνή ζητήματα, και από την άλλη την ανάδυση μιας στενής συμμαχίας Τράμπ-Ερντογάν, οι οποίοι αλληλοκαλύπτουν τα βήματα τους, όπως απέδειξε και η οργανωμένη υποχώρηση των Αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία λίγο πριν την τουρκική εισβολή. Τόσο το «ευρωπαϊκό στρατόπεδο», όσο και η «διμερείς συμμαχία» Τουρκίας-ΗΠΑ δεν φαίνονται διατεθειμένοι να ρίξουν νερό στο κρασί τους. Τα Ευρωπαϊκά κράτη αλλά και ο Καναδάς διατρανώνουν ότι τα ποσά που δαπανούν για στο τομέα της άμυνας είναι ήδη υπέρογκα, δεσμευόμενοι ότι έως το 2024 μαζί με τις στρατιωτικές δαπάνες της Τουρκίας το συνολικό ποσό που θα καταβάλλουν θα ξεπεράσει τα 400 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η αντιπαλότητα που έχει αναπτυχθεί με τις ΗΠΑ δεν σταματά εκεί. Οι δασμοί που έχει επιβάλλει η Γαλλία στους αμερικανικούς τεχνολογικούς ομίλους εγκαινίασαν ένα νέο ντόμινο εξελίξεων στον χώρο του διεθνούς εμπορίου με τον Πρόεδρο Τραμπ να εξαγγέλλει κατά τη διάρκεια της συνόδου την πρόθεση του για επιβολή δασμών στις γαλλικές εισαγωγές απειλώντας έως και για 100% φορολόγηση των προϊόντων.
Η κόντρα ανάμεσα στα κράτη μέλη της συμμαχίας έχει αρχίσει να ροκανίζει τα θεμέλια της άλλοτε υπερδύναμης, που αποτέλεσε εγγύηση ειρήνης κατά την ίδρυση της για την προστασία των κρατών έναντι του Ψυχρού πολέμου. Το ψυχροπολεμικό κλίμα φαίνεται ότι επανέρχεται με διαφορετικούς ωστόσο όρους αλλά και παίχτες, δεδομένου ότι για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής του Λονδίνο στοχοποιήθηκε η Κίνα ως η νέα απειλή της «Ατλαντικής Συμμαχίας», επιβεβαιώνοντας την άποψη μιας μερίδας αναλυτών, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι σε λίγες δεκαετίες η Ρωσία θα έχει μετατραπεί σε «χώρα δορυφόρο» της Κίνας. Κόντρα στις Κασσάνδρες που κάνουν λόγο για το τέλος του ΝΑΤΟ, ο οργανισμός δηλώνει ανοιχτός σε συζητήσεις με τρίτα κράτη, προαναγγέλλοντας μέσω της κοινής ανακοίνωσης των 29 μελών από το Λονδίνο την έναρξη των διαδικασιών για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στη συμμαχία.
*Το άρθρο της κ. Γιαννακοπούλου δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα www.offlinepost.gr
