Αναβιώνουν για άλλη μια χρονιά τα λαϊκά δρώμενα του Δωδεκαημέρου στο Νομό Δράμας

ΑΠΟ 5 ΕΩΣ 8 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΣΕ ΒΩΛΑΚΑ, ΚΑΛΗ ΒΡΥΣΗ, ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ, ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟ, ΠΑΓΟΝΕΡΙ, ΠΕΤΡΟΥΣΑ ΚΑΙ ΠΥΡΓΟΥΣ

Αναβιώνουν για άλλη μια χρονιά σε Βώλακα, Καλή Βρύση, Μοναστηράκι, Ξηροπόταμο, Παγονέρι, Πετρούσα και Πύργους τα λαϊκά δρώμενα του δωδεκαημέρου, τα οποία έχουν τις ρίζες τους σε μακραίωνες πολιτιστικές παραδόσεις του τόπου.

Κάθε χρόνο τα δρώμενα ξεκινούν στις 5 Ιανουαρίου, συνεχίζονται στις 6 και κορυφώνονται στις 7 και 8 Ιανουαρίου, με τους Αράπηδες, τους Χαράπηδες, τα Μπαμπούγερα, τις Αρκούδες, την Καμήλα, τη Νταβανίσκα και την Μπάμπω να βρίσκονται στο επίκεντρο, ως αρχέγονα έθιμα, με κύρια στοιχεία τις μεταμφιέσεις, τους ήχους των κουδουνιών και τη μαγεία του μεταφυσικού.

Τα δρώμενα του Δωδεκαημέρου αποβλέπουν στην καλοτυχία, στη γονιμότητα και στην καρποφορία της γης, οι ρίζες τους χάνονται στα βάθη των αιώνων, ενώ οι κάτοικοι των συγκεκριμένων χωριών του Νομού Δράμας είναι περήφανοι που τα διέσωσαν και συνεχίζουν αναλλοίωτα την πραγματοποίησή τους.

Κάθε χρόνο, πλήθος κόσμου, επισκέπτεται τις συγκεκριμένες περιοχές και παρακολουθεί με ενδιαφέρον τα δρώμενα, τα οποία, πέρα από τον παραδοσιακό χαρακτήρα, λειτουργούν και ως τουριστικό προϊόν για το Νομό Δράμας. Πλούσια εδέσματα και άφθονο ποτό προσφέρονται σε όλους τους επισκέπτες, οι οποίοι έχουν την ευκαιρία να γίνουν και οι ίδιοι ενεργό μέρος των δρωμένων.

Σχετική συνέντευξη τύπου για τα φετινά δρώμενα του δωδεκαημέρου πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 3 Ιανουαρίου 2024, στην αίθουσα συσκέψεων στο Διοικητήριο. Σε αυτή συμμετείχαν ο Αντιπεριφερειάρχης Δράμας κ. Μιχάλης Μουρβετίδης, ο Πρόεδρος του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας και Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου κ. Γιάννης Παπουτσής, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Παγονερίου κ. Δημήτρης Μόνιος, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλής Βρύσης κ. Αθανάσιος Παλληκάρης, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ξηροποτάμου κ. Στέργιος Δεμίσης, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Πετρούσας κ. Κωνσταντίνος Πουρνάρκας και ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Πύργων κ. Σωτήρης Βαλκάνης. Όλοι οι Πρόεδροι απεύθυναν πρόσκληση προς τους πολίτες να συμμετέχουν στα δρώμενα.

Ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Μουρβετίδης ευχαρίστησε τους Προέδρους για την παρουσία τους και σημείωσε: «Εμείς ως Περιφέρεια είθισται να είμαστε κοντά σε όλα αυτά τα δρώμενα που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά μας, τα ήθη και τα έθιμα των χωριών, γιατί το κάθε χωριό έχει τις δικές τους ιδιαιτερότητες. Είμαστε εδώ κοντά σας και πιστεύω ότι θα έχουμε μια πάρα πολύ καλή συνεργασία. Πρέπει όλοι να ασχοληθούμε με τον πολιτισμό, γιατί ο πολιτισμός, τα ήθη και τα έθιμα είναι η ιστορία μας. Κι όταν δεν ασχολούμαστε με αυτά, χάνεται η ιστορία μας, χάνεται και το μέλλον μας».

Μιλώντας γενικά για την τέλεση των δρωμένων, ως Πρόεδρος του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας, ο κ. Παπουτσής ανέφερε: «Από την ίδρυση του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας βάλαμε ως στόχο να ενισχύσουμε πνευματικά τους κατοίκους των χωριών και ιδιαίτερα τους τελεστές των δρωμένων μας και μετέπειτα ένα άλλο πυλώνα, να ενισχύσουμε, τις υποδομές. Με το που συστάθηκε η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με τους ενσωματωμένους συλλόγους ως μέλη, είμαστε δίπλα στην Περιφέρεια, η οποία στηρίζει και μπήκαν υπό την αιγίδα όλες αυτές οι εκφάνσεις-δράσεις της παλιάς Περιφέρειας Α.Μ.Θ. Τώρα χαιρετίζουμε την παρουσία του νέου Αντιπεριφερειάρχη Δράμας, του φίλου Μιχάλη Μουρβετίδη, στον οποίον ευχόμαστε ολόψυχα και εγκάρδια καλή και δημιουργική θητεία. Ευχαριστούμε για τη στήριξη. Προσβλέπουμε στην περαιτέρω πολιτιστική πρόσοδο που δίνουν τα χωριά μας, που έχουμε ταυτότητα η οποία ανάγεται στο απώτατο παρελθόν. Αυτό μας κάνει, με αυτή την αμφίδρομη σχέση από τον μύθο στην ιστορία, στη ζώσα παράδοση, να αναλογιστούμε το πολιτιστικό απόθεμα που το κάθε χωριό έχει και το οποίο σαφώς πρέπει να το δει με άλλη ερευνητική ματιά στη σημερινή πλέον πραγματικότητα. Γιατί ο λατρευτικός τομέας και χώρος έχει υποχωρήσει. Τώρα έχουν μπει περισσότερα στοιχεία γύρω από το περισσότερο διασκεδαστικό. Η οποία προσέγγιση έχει να κάνει όμως μετά την απομάκρυνση από την αγροτοποιμενική ζωή των κατοίκων μας στην πιο ενσυνείδητη συμμετοχή των νέων μας, οι οποίοι ενεργά μπαίνουν και συνεχίζουν, μεταδίδουν, κατ’ αρχήν ως κινήσεις μιμητικές και μετέπειτα ως συμπεριφορές, γιατί όχι και ως συνεχιστές της μακραίωνης αυτής παράδοσής μας. Με αυτά τα λόγια ευχόμαστε ευετηρική χρονιά, όπως λέμε εμείς που υπηρετούμε τα δρώμενα, που σημαίνει καλή χρονιά, που σημαίνει αφθονία, δηλαδή μια υπηρεσία στην ευγονία και στην ευκαρπία. Δηλαδή πλούσιους απογόνους, πλούσια κοπάδια και άφθονο μπερεκέτι της γης, της παραγωγής. Οι σπόροι να καρποφορήσουν και να ανθοφορήσουν για να μπορέσει έτσι η περιοχή μας να συνδεθεί με τα μηνύματα των τελέσεων αυτών για τους οποίους εμείς σεμνυνόμεθα ότι εξαιτίας και της κοινής καταγωγής μας, έχουμε διαφορετικές εκφάνσεις, αλλά όλες συντείνουν στην υπηρεσία αυτού του απλού πράγματος, για το καλό, για τη σοδειά».

Ειδικότερα για το Μοναστηράκι, ο κ. Παπουτσής είπε: «Στο Μοναστηράκι έχουμε μια ημέρα μεταμφίεσης, στις 6 Ιανουαρίου. Πιο μπροστά όμως, 3, 4 και κυρίως 5 το βράδυ έχουμε τη λεγόμενη προετοιμασία και μύηση στην αφετηρία μας, εκεί δηλαδή που γίνονται όλες οι διεργασίες μύησης με άφθονο ποτό και γλέντι στους δικούς μας ρυθμούς με την αχλαδόσχημη μακεδονική λύρα και τους νταϊρέδες. Μπαίνεις σε μια άλλη ατμόσφαιρα, σε ένα κλίμα που σε προετοιμάζει για την επόμενη ημέρα, η οποία θα είναι ημέρα των μεταμφιέσεων. Το σημαντικό από όλα είναι η κορύφωση του δρωμένου, στην πλατεία του χωριού, γύρω στις 3 το μεσημέρι, που εκεί θα τελεστούν διάφορες ιεροτελεστίες, οι οποίες σαφώς δίνουν το στίγμα γιατί είναι δρώμενο οι Αράπηδες Μοναστηρακίου».

Ακόμη, ο κ. Παπουτσής τοποθετήθηκε και για τα δρώμενα στον Βώλακα, λόγω της απουσίας του Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου κ. Δημήτρη Άρμεν. Συγκεκριμένα επεσήμανε: «Ο Βώλακας είναι ένα πλούσιο χωριό σε πολιτιστικό απόθεμα. Να φανταστείτε ότι και τις 3 ημέρες, 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, έχει τρία διαφορετικά μεγάλα θέματα να αναδείξει. Πρώτα είναι το έθιμο της “μπάρας”. Τα νέα ζευγάρια για την ευετηρία και τη γέννα τους περνάνε μέσα από τα παγωμένα νερά της “μπάρας” που είναι στην πλατεία. Τη δεύτερη ημέρα έχει τα χαράπια. Ένα πολύ σημαντικό δρώμενο με ιαχές, οι οποίες παραπέμπουν στον αρχαιότατο μύθο που υπάρχει στην περιοχή μας και επιχωριάζει σχεδόν σε όλη τη μυθολογία, την αρπαγή της Περσεφόνης. Οι ιαχές δηλαδή που επικαλούνται την μπάμπω ή τη Δήμητρα ακόμη να ενυπάρχουν στο δρώμενο του Βώλακα. Η επόμενη ημέρα, 8 Ιανουαρίου, είναι μια μυστηριακή κατάσταση ενός γάμου ο οποίος τελείται με όλο το τελετουργικό και μετέπειτα όταν αυτό φτάνει στην πλατεία βγαίνουν οι αρκούδες. Άλλο ένα δρώμενο το οποίο και εκείνο έχει τη σημαντικότητά του, όπως όλα τα δρώμενα της περιοχής».

Παρουσιάζοντας τα δρώμενα στο Παγονέρι, ο κ. Μόνιος σημείωσε: «Αυτές τις ημέρες τα χωριά μας έχουν δημιουργήσει το να έρχονται άνθρωποι ανά την Ελλάδα και να τα επισκέπτονται. Αυτό το έχουμε καταφέρει με τα δρώμενά μας. Έτσι, λοιπόν, και στο Παγονέρι στις 6 Ιανουαρίου, στις 12 το μεσημέρι, θα έρθουν επισκέπτες να δουν τα δρώμενά μας. Στα δρώμενά μας συμμετέχουν και οι θεατές. Αυτοί που είναι τελεστές είναι οι Αράπηδες ή Χαράπια, το αλογάκι χατηλής ή γιατρός, η γύφτισσα με το μωρό της και η νύφη. Στα δρώμενά μας πρέπει να συμμετέχουν και οι θεατές, κλέβοντας άλλες φορές το μωρό, άλλες φορές υποδυόμενοι τον άρρωστο για να τους κάνει ο γιατρός καλά. Βέβαια πάντοτε με τους ήχους της γκάιντας και του νταϊρέ».

Μιλώντας για τα δρώμενα στην Καλή Βρύση, ο κ. Παλληκάρης είπε: «Στην Καλή Βρύση στις 6, 7 και 8 Ιανουαρίου τελούνται τα δρώμενα Μπαμπούγερα. Δρώμενα διονυσιακά, από την παλιά εποχή, που γίνονται συγκεκριμένες ημέρες. Το δρώμενο χαρακτηρίζεται από τον αυθορμητισμό του σε σχέση με τα άλλα δρώμενα. Διαρκεί τρεις ημέρες. Την πρώτη ημέρα, στις 6 Ιανουαρίου, μετά τον Αγιασμό των υδάτων, πλήθος μπαμπούγερων και ομάδες ξεχύνονται σε όλους τους δρόμους του χωριού, πειράζουν τους περαστικούς σε όλα τα σοκάκια, για να ξορκίσουν το κακό, καθόλη τη διάρκεια της ημέρας. Τη δεύτερη ημέρα του δρωμένου, στις 2 το μεσημέρι, ο Πολιτιστικός Σύλλογος παρουσιάζει όλα τα χορευτικά του τμήματα. Στήνεται ένα γλέντι στην πλατεία του χωριού. Στη συνέχεια μετά το πέρας των χορών, το βράδυ, ομάδες μπαμπούγερων μαζεύονται και γυρίζουν στους εορταζόμενους, στους Γιάννηδες, για να τους ευχηθούν για τα χρόνια πολλά. Έτσι κλείνει η δεύτερη ημέρα. Την τρίτη ημέρα, στις 8 Ιανουαρίου που είναι και η αποκορύφωση του δρωμένου, τελείται σατυρικός διονυσιακός γάμος. Ένας γάμος βγαλμένος από τα παλιά, με όλα τα στοιχεία του, αλλά και με διάφορους νεωτερισμούς που έχουν προστεθεί τα τελευταία χρόνια. Γίνεται πομπή υπό τον ήχο της μουσικής γκάιντας και νταχαρέ που χαρακτηρίζει το χωριό. Κανονικά με νύφη, την οποία πάντα υποδύεται άντρας, με γαμπρό και με κουμπάρους. Παίρνουν τη νύφη από το πατρικό της και καταλήγουν στην πλατεία του χωριού, όπου ο Διόνυσος παντρεύει το ζευγάρι. Στη συνέχεια γίνεται γλέντι για όλο τον κόσμο με χορούς και με τραγούδια πάντα υπό τους ήχους των παραδοσιακών οργάνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει μια βρύση που καθόλη τη διάρκεια του τριημέρου τρέχει κρασί για όλο τον κόσμο και πολλά εδέσματα που προσφέρονται σε όλο τον κόσμο. Έτσι κι αλλιώς, η Καλή Βρύση φημίζεται για τη μεγάλη φιλοξενία της. Υπάρχει το Ιερό του Διονύσου που έχει συνδεθεί με τα δρώμενά μας. Με τις ανασκαφές που έχουν γίνει έχουν συνδεθεί τα δρώμενα με τη λατρεία του θεού Διόνυσου. Θα είναι επισκέψιμος ο χώρος από τις 11.00 μέχρι τις 14.00 και τις τρεις ημέρες».

Ο κ. Δεμίσης τοποθετήθηκε για τα δρώμενα στον Ξηροπόταμο, λέγοντας: «Στον Ξηροπόταμο γιορτάζουμε το δρώμενο των Αράπηδων, τη συνέχεια του δρώμενου των Αράπηδων ή τη μέρα του Αράπη. Στις 6 Ιανουαρίου μετά τη θεία λειτουργία και τον Αγιασμό των υδάτων, διάφορες ομάδες και συγκεκριμένα μια μεγάλη ομάδα του συλλόγου θα κάνει τη γύρα του χωριού για να ευχηθεί τα χρόνια πολλά και ευετηρία σε όλες τις οικογένειες του Ξηροποτάμου. Μετά το πέρας της γύρας, έχουν στήσει διάφοροι δημότες, Ξηροποταμίτες, καζάνια σε όλο το χωριό, οπότε εκεί θα καταλήξουν όλοι, πιο άναρχα, ούτως ώστε να τελειώσει ημέρα των Θεοφανείων για τον Ξηροπόταμο. Για να περάσουμε στις 7 Ιανουαρίου που είναι η κεντρική ημέρα, του Αϊ Γιαννιού. Εκεί δύο ομάδες μεταμφιεσμένων θα κάνουν πάλι τη γύρα του χωριού πηγαίνοντας όμως μόνο στα σπίτια που έχουν Γιάννη αυτή τη φορά. Θα στήσουν χορό, θα ευχηθούν χρόνια πολλά σε αυτόν και στην οικογένειά του, να τους πάνε όλα καλά. Οι παλαιότεροι έλεγαν καλή αναπαραγωγή ζώων και ανθρώπων. Οπότε στις 3 το μεσημέρι, στις 7 Ιανουαρίου, θα μπουν στην κεντρική πλατεία του χωριού. Και ο θεατής θα μπορεί να συμμετέχει στον χορό που θα στηθεί στην κεντρική πλατεία».

Για τα δρώμενα στην Πετρούσα ο κ. Πουρνάρκας σημείωσε: «Στην Πετρούσα τελούμε το δρώμενο του Μπάμπιντεν στις 6, 7 και 8 Ιανουαρίου. Στις 6 το βράδυ η πομπή βγαίνει με τους κωδωνοφόρους και προπομπό την καμήλα, η οποία είναι σύμβολο της δικής μας γιορτής, του δικού μας δρωμένου, και φωτίζουμε όλα τα καταστήματα του χωριού και τους ενημερώνουμε ότι έρχεται το τριήμερο και θα απέχουμε από τις κοινωνικές μας εκδηλώσεις στα καταστήματα του χωριού. Την επόμενη ημέρα το πρωί, γύρω στις 12.30, ξεκινάμε από την πλατεία και φωτίζουμε όλο το χωριό και τους ενημερώνουμε για το τι θα συμβεί στις 8 του μηνός. Στις 8 Ιανουαρίου, γύρω στις 14.30, καταλήγουμε στο σχολείο της Πετρούσας που τελείται το δρώμενο του Μπάμπιντεν».

Σχετικά με τα δρώμενα στους Πύργους ο κ. Βαλκάνης ανέφερε: «Εμείς έχουμε τριήμερες εκδηλώσεις στους Πύργους. Ξεκινάμε από τις 6 το βράδυ. Έχουμε τη λεγόμενη Νταβανίσκα. Νταβανίσκα σημαίνει δώσε. Πήγαιναν ομάδες παιδιών στα σπίτια και έλεγαν κάλαντα. Ο κόσμος έδινε εκείνη την ημέρα τυρί, αυγά, κρέας. Μαζευόντουσαν όλοι μαζί στα σπίτια και έφτιαχναν τη λεγόμενη Νταβανίσκα. Γλεντούσαν όλο το βράδυ. Μασκαρευόντουσαν μετά τις 12 το βράδυ, έβγαζαν τα κουδούνια και τα χτυπούσαν με τα χέρια. Δεν ντυνόμαστε στις 6 το βράδυ, μόνο όταν χτυπάμε τα κουδούνια στα χέρια. Την άλλη ημέρα το πρωί όσοι έμεναν το βράδυ στο γλέντι, μάζευαν όλο το χωριό, ξεσήκωναν όλο το χωριό με τα κουδούνια και έκαναν τη γύρα του χωριού. Στις 7 του μηνός, του Αϊ Γιαννιού, βγάζουμε και τις αρκούδες, μετά τις 18.00. Έχουμε και βραστό μακαρόνι, το λεγόμενο τσομπάνσκι. Στις 8 του μήνα έχουμε το Μπάμπιντεν. Τιμούμε τη μπάμπω, τη γριά, τις μαίες εκείνης της εποχής. Ήταν κάποιες γυναίκες οι οποίες είχαν γνώση πάνω στη γέννα. Είχε μια βρύση κεντρική στην πλατεία, έπλεναν τα χέρια στις γυναίκες και σαν δώρο, σαν τιμή, τους έδιναν μια πετσέτα για να πάει καλά, για τη γονιμότητα. Έχουμε και τον γάμο, στις 8 του μηνός. Σατυρικό παραδοσιακό γάμο. Συμμετέχουν οι Αρκούδες. Νύφη ντύνεται ένας άνδρας και γαμπρός επίσης και τελείται το έθιμο στην πλατεία μετά τις 18.00».

Στο τέλος της συνέντευξης τύπου, ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Μουρβετίδης ευχαρίστησε και πάλι όλους τους Προέδρους και σημείωσε: «Εμείς θα είμαστε κοντά σας. Θα έχουμε επαφή. Κι όταν λέω επαφή εννοώ με όλη τη σημασία της λέξεως. Όχι μόνο τώρα για τις γιορτές. Για όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το γραφείο θα είναι ανοιχτό σε όλους τους πολιτιστικούς συλλόγους για να δούμε που είμαστε χρήσιμοι και που αλλού μπορούμε να βοηθήσουμε».