Ο ΔΗΜΟΣ ΠΡΟΣΟΤΣΑΝΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ INTERREG «ΕΛΛΑΔΑ – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 2007-2013» ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΡΟΣΟΤΣΑΝΗΣ
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
ΣΠΥΡΟΣ ΛΑΤΣΑΣ
Ο λαϊκός πολιτισμός μιας κοινωνίας και οι αλλαγές που επέρχονται σε αυτόν με σταδιακό τρόπο μέσα από το διάβα των χρόνων αποτελούν την ταυτότητα ενός τόπου και των κατοίκων του. Η αναπαράσταση της πολιτισμικής παραγωγής περασμένων δεκαετιών ή περασμένων αιώνων δεν αφορούν μόνο το παρελθόν, αλλά και το παρόν και το μέλλον ενός τόπου. Ουσιαστικά μέσα από αυτή τη διαδικασία, η οποία αφορά την ταυτότητα μιας περιοχής, καθρεφτίζεται ο πολιτισμός και ευρύτερες πτυχές του βίου, μέσα από τις οποίες, με την εύλογη πρόοδο, η οποία καταγράφεται στο πέρασμα των χρόνων, γεννιούνται και εκφράζονται οι σύγχρονες τάσεις ζωής. Η λαογραφία, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ύπαρξη λαογραφικών μουσείων, αφορά την έρευνα, ταξινόμηση και ανάδειξη της ίδιας της ταυτότητας του λαϊκού πολιτισμού, μέσα από τη συλλογή, καταγραφή και τεκμηρίωση αντικειμένων -και όχι μόνο- που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη ζωή σε μια περιοχή σε αλλοτινές εποχές και σε αυτά ουσιαστικά καθρεφτίζεται ο πολιτισμός μέσα από τον οποίο γεννήθηκαν και τον οποίον εκφράζουν. Μέσα από μια επίσκεψη σε ένα λαογραφικό μουσείο, ο κάθε επισκέπτης κατανοεί και βιώνει τον τοπικό πολιτισμό, ανακαλύπτοντας τους διαθέσιμους πόρους που υπήρχαν σε μια περασμένη εποχή και αποτελούν, ως ένας θησαυρός με μεγάλο ταυτολογικό αντίκρισμα, αναπόσπαστο κομμάτι του λαϊκού πολιτισμού, της παράδοσης και εντέλει της ίδιας της ιστορίας.
Το Λαογραφικό Μουσείο της Προσοτσάνης έχει έδρα σε ένα όμορφο διώροφο κτήριο του 19ου αιώνα στο κέντρο της πόλης και προσφέρει απλόχερα τη δυνατότητα ενός ταξιδιού στο χρόνο, έτσι ώστε να γίνει κτήμα όλων –και κυρίως των νεότερων κατοίκων της περιοχής- ο καθημερινός τρόπος ζωής από τα μέσα περίπου του 1850 μέχρι τη δεκαετία του 1950. Το αρχοντικό «Τσολάκογλου», όπως είναι γνωστό στην τοπική κοινωνία, αποκαταστάθηκε και δόθηκε προς επανάχρηση, χάρη στην Πολιτική Συνοχής της Ε.Ε. και τις δυνατότητες που αυτή παρέχει.
Ο Δήμος Προσοτσάνης συμμετείχε μαζί με τον Δήμο του Γκότσε Ντέλτσεφ της γειτονικής Βουλγαρίας στην υλοποίηση του έργου «Popularization and Preservation of the Cultural and Historical Heritage in the Cross-border Region Gotse Delchev – Prosochani» και ακρωνύμιο «CULREG», μέσω του προγράμματος εδαφικής συνεργασίας INTERREG «Ελλάδα – Βουλγαρία 2007-2013» και συγκεκριμένα στον Άξονα Προτεραιότητας 1 «Ποιότητα Ζωής», Περιοχή Παρέμβασης 1.2 «Προστασία, Διαχείριση και Προβολή των Πολιτιστικών Πόρων». Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ήταν 1.555.982,05 ευρώ εκ των οποίων τα 745.113,00 ευρώ αποτελούσαν τον προϋπολογισμό του Δήμου Προσοτσάνης. Το έργο χρηματοδοτήθηκε κατά 85% από ευρωπαϊκούς πόρους (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και κατά 15% από εθνικούς πόρους των δύο συμμετεχουσών χωρών.
Τα κύρια αντικείμενα του έργου «CULREG» αφορούσαν τη δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου στο Δήμο Προσοτσάνης και τον εκσυγχρονισμό του Ιστορικού Μουσείου του Δήμου Γκότσε Ντέλτσεφ. Με τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε ο κύριος σκοπός του έργου, δηλαδή η προώθηση της πολιτισμικής κληρονομιάς στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Βουλγαρίας. Οι δύο Δήμοι, παράλληλα, επεδίωξαν την προώθηση των δύο μουσείων και στις δύο πλευρές των συνόρων, την εκλαΐκευση της πολιτιστικής, παραδοσιακής και ιστορικής κληρονομιάς τους, την ενίσχυση της πολιτιστικής ταυτότητας και την ευαισθητοποίηση των νέων για τα πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία των δύο Δήμων, τη δημιουργία σύγχρονου πολιτιστικού προϊόντος με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και τέλος τη δυνατότητα η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά να είναι προσιτή και σε ΑμεΑ.
Το Λαογραφικό Μουσείο Προσοτσάνης στεγάζεται στο αρχοντικό «Τσολάκογλου». Η ονομασία προήλθε από τον Γεώργιο Τσολάκογλου του Αθανασίου, γαιοκτήμονα και καπνοπαραγωγό, ο οποίος σε κτηματογραφικό διάγραμμα του 1930 αναφέρεται ως ιδιοκτήτης του. Στο ισόγειο ήταν οργανωμένοι οι χώροι των αγροτικών δραστηριοτήτων του νοικοκυριού και χρησιμοποιούνταν κυρίως για την αποθήκευση και επεξεργασία των προϊόντων που παρήγαγε η ίδια η οικογένεια, ενώ στον όροφο ήταν οργανωμένοι οι χώροι διαμονής της οικογένειας. Το αρχοντικό αποτέλεσε σημαντική πολιτιστική κληρονομιά της Προσοτσάνης, ως ένα κτήριο αντιπροσωπευτικό της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του τόπου, και αυτός ήταν άλλωστε ο λόγος που επιλέχθηκε για να φιλοξενήσει το νέο μουσείο της περιοχής. Μετά από 50 χρόνια από την τελευταία κατοίκησή του, το κτήριο ξαναζωντάνεψε, αποκαταστάθηκε και επαναχρησιμοποιήθηκε και μπορεί να προσφέρει πλέον στον κάθε επισκέπτη ένα ταξίδι στο χρόνο, σε μια εποχή που η Προσοτσάνη ήταν εμπορικό κέντρο και η καλλιέργεια του καπνού γνώριζε άνθηση και αποτελούσε τη βασική πλουτοπαραγωγική πηγή των κατοίκων.
Πλέον, ο χώρος, ως Λαογραφικό Μουσείο φιλοξενεί σημαντικά εκθέματα, τα οποία δίνουν τη δυνατότητα ο επισκέπτης να απολαύσει εικόνες από μια άλλη εποχή και να ταξιδέψει στην ιστορία και τις παραδόσεις της Προσοτσάνης, γνωρίζοντας τον τρόπο ζωής, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, μέσα από τα αντικείμενα που έχουν προσφερθεί από τους κατοίκους αλλά και μέσα από εντυπωσιακές ψηφιακές εφαρμογές.
Επισκέψιμοι είναι τόσο το ισόγειο όσο και ο όροφος του κτηρίου, οι οποίοι αποκαταστάθηκαν με στόχο την πλήρη αναπαράσταση της αρχικής λειτουργίας του αρχοντικού. Οι νέες κατασκευές εντάχθηκαν αρμονικά στον χαρακτήρα του κτηρίου, χωρίς να επέλθει κάποιου είδους αλλοίωση, ενώ παράλληλα ανέδειξαν την ιδιαίτερη κατασκευαστική του δομή. Μάλιστα, για την αποκατάσταση επιλέχθηκε η εποχή του κτήριο διένυσε την περίοδο ακμής της, στα τέλη του 19ου αιώνα. Η ιστορική μνήμη διατηρήθηκε και πλέον μεταφέρεται στους νεότερους ο τρόπος ζωής παρελθόντων γενιών μέσα από ένα βιωματικό τρόπο. Άλλωστε, αυτός είναι και ο κυρίαρχος σκοπός ενός Λαογραφικού Μουσείου, το οποίο επιδιώκει την κατανόηση του σήμερα, μέσα από τη γνώση της κοινωνίας του χθες. Σημαντικές πληροφορίες για την αγροτική και την οικιακή οικονομία παρελθόντων εποχών, τις κατ’ οίκον προγονικές ασχολίες, την καθημερινότητα, τα ήθη και έθιμα, αλλά και τις παραδόσεις περνούν στις νέες γενιές, διευκολύνοντας την κατανόηση του τρόπου ζωής μιας αλλοτινής εποχής, ριζικά διαφορετικής από τη σημερινή.
Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «CULREG» αξιοποιηθήκαν σύγχρονες τεχνολογίες, για τη διατήρηση και ανάδειξη ιστορικών και αισθητικών αξιών του παρελθόντος. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκαν τρισδιάστατα μοντέλα λαογραφικών εκθεμάτων προερχόμενα από την περιοχή της Προσοτσάνης, τα οποία συνοδεύονται και από αναλυτική τεκμηρίωση. Επίσης αναπτύχθηκε εφαρμογή τρισδιάστατου ψηφιακού καταλόγου επαυξημένης πραγματικότητας, καθώς και τρισδιάστατος ψηφιακός κατάλογος εικονικής περιήγησης.
Το Λαογραφικό Μουσείο Προσοτσάνης εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2013 και από τότε έχει δεχτεί πλήθος επισκεπτών, οι οποίοι ξεναγήθηκαν στους χώρους του, ενώ τα σχόλια όσων είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τη συγκεκριμένη πολιτιστική κοιτίδα ήταν άκρως θετικά. Παράλληλα, σχολικές μονάδες όλων των βαθμίδων είχαν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν εκπαιδευτικές ξεναγήσεις και δράσεις.
Το μουσείο λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή και είναι επισκέψιμο για το κοινό μόνο με ραντεβού στο τηλέφωνο 2522350103. Σχολεία και γκρουπ, πριν την επίσκεψη, θα πρέπει να κλείνουν ραντεβού.
