Τιμώντας την 8η Μάρτη, Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας, ο Σύλλογος Γυναικών Δράμας (μέλος ΟΓΕ) διοργάνωσε με επιτυχία την εκδήλωση «Οι γυναίκες της Δράμας στους καπνεργατικούς αγώνες του Μεσοπολέμου» την Κυριακή 12 Μάρτη 2023, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχείου Δράμας.
Συντονίστρια της εκδήλωσης ήταν η Κασσιανή Ιωαννίδου, μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου, ενώ ομιλητές ήταν ο Νίκος Γεωργιάδης, διδάκτωρ Ιστορίας, ο οποίος από την σκοπιά της ιστορίας αναφέρθηκε στους αγώνες των καπνεργατριών της Δράμας κατά τον Μεσοπόλεμο (1920-1940), και η Ράνια Κοσμίδου, Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Δράμας και μέλος του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας, που συνέδεσε τους αγώνες του παρελθόντος με τις σημερινές διεκδικήσεις του ριζοσπαστικού γυναικείου κινήματος.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης διαβάστηκαν αποσπάσματα της τοπικής εφημερίδας «Θάρρος» του 1936, από τη Νένα Χατζηθεοδωρίδου που ζωντάνεψε τη φωνή καπνεργάτριας και τον Βαγγέλη Παντούλη στο ρόλο του δημοσιογράφου.
Στη συνέχεια ακολούθησε μουσικό αφιέρωμα, στο οποίο συμμετείχαν: Ηλιανή Μωυσίδου (τραγούδι), Περικλής Κουσίογλου (κιθάρα και φωνή), Παναγιώτης Κοπανέλος (μπουζούκι), Τάσος Θεοχάρης (τραγούδι), Ράνια Κοσμίδου (ακορντεόν και φωνή).
Αποσπάσματα από την παρουσίαση του Νίκου Γεωργιάδη:
Γενικότερα, οι καπνεργάτριες του Μεσοπολέμου ήταν πλειοψηφικό τμήμα του εργατικού πληθυσμού του κλάδου τους και είχαν έντονη συνδικαλιστική δράση. Ήταν μέλη στα σωματεία τους (λαμπρή εξαίρεση στη διαρκή υποεκπροσώπηση των γυναικών στο μεσοπολεμικό ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα), ήταν παρούσες στις συνελεύσεις των καπνεργατικών σωματείων, αλλά ήταν και τελείως απούσες από επιτροπές που επισκέπτονταν θεσμικά πρόσωπα για αιτήματα, από Διοικητικά Συμβούλια σωματείων, συνδιασκέψεις και συνέδρια, αφού αντιμετώπιζαν περιορισμούς στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Αντίθετα, συχνή υπήρξε η παρουσία τους σε πορείες και συγκεντρώσεις των σωματείων, ενώ παράλληλα συμμετείχαν ενεργά σε στάσεις εργασίας, απεργίες και διαδηλώσεις, καθώς και σε αγώνες ενάντια στους απεργοσπάστες/απεργοσπάστριες και την αστυνομία. Πρωτοστατούσαν στον καπνεργατικό αγώνα, ήταν επικεφαλής διαδηλώσεων, συμμετείχαν σε απεργιακές φρουρές και επιτροπές, έστηναν οδοφράγματα, απελευθέρωναν συλληφθέντες, συγκρούονταν, συλλαμβάνονταν και τραυματίζονταν από πυροβολισμούς, υποκοπάνους ή λόγχες: (Ριζοσπάστης) «τις ρίχνουν κάτω, σκίζουν τα ρούχα τους και τις χτυπούν, αλλά κι εκείνες παίρνουν θαρραλέα μέρος στη μάχη τραυματίζοντας αστυνομικούς με όποιο μέσο διαθέτουν».
[…]
(Ριζοσπάστης 27-5-1927 σ. 4) Στα τέλη του Μάη του 1927 οι καπνέμποροι κήρυξαν λοκ άουτ απαγορεύοντας σε καπνεργάτες και καπνεργάτριες που δεν είχαν μάρκα εργασίας να εργαστούν στα καπνεργοστάσια. Προκλήθηκαν επεισόδια, όπως στην Κομέρσιαλ, όπου χωροφύλακες με τους υποκόπανους των όπλων τους χτύπησαν καπνεργάτριες, ενώ επίσης συνελήφθησαν 2 καπνεργάτριες στα σπίτια τους, επειδή το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας παρότρυναν συναδέλφους τους σε απεργία. Μέχρι το μεσημέρι είχαν εργαστεί 100 άτομα, όλοι της «Προόδου» και κανείς της «Ευδαιμονίας». Έτσι, 3.000 άτομα περίπου που δεν κατάφεραν να πιάσουν δουλειά, συγκεντρώθηκαν στα γραφεία της «Ευδαιμονίας» και με ψήφισμα κατήγγειλαν το λοκ άουτ των καπνεμπόρων. Το μεσημέρι προκλήθηκαν σοβαρά επεισόδια, υπήρξαν περίπου 20 πυροβολισμοί από τους χωροφύλακες και πραγματοποιήθηκε επίθεση από έφιππη περίπολο για να διαλυθούν οι συγκεντρωμένοι εργάτες που ήθελαν να εργαστούν, με αποτέλεσμα να συλληφθούν και να τραυματιστούν καπνεργάτες και καπνεργάτριες. Πάντως, υπήρχε συναδελφική αλληλεγγύη αλλά και προστασία των καπνεργατριών από τους καπνεργάτες: ένα βράδυ του Απρίλη του 1928 στον κινηματογράφο Μέγας οι καπνεργάτριες μπήκαν πρώτες μέσα στην αίθουσα και τη γέμισαν σχεδόν ολόκληρη, ενώ οι άνδρες έμειναν έξω και πλημμύρισαν όλο τον τριγύρω χώρο και τον χώρο μπροστά στην εκκλησία της Μητρόπολης για να περιφρουρήσουν την εργατική συγκέντρωση.
Δημοσιογράφος εφημερίδας Θάρρος 15.3.1936: «Σκοτεινό και ανήλιο είναι το καπνομάγαζο. Μολυσμένο και ανθυγιεινό. Οι καπνεργάται εργάζονται καθισμένοι οκλαδόν. Τα χέρια κινούνται αδιάκοπα με τον ίδιο ρυθμό. Νομίζει κανείς πως εφαρμόζεται και εδώ με ειδικό τρόπο το σύστημα εργασίας του Τάυλορ ή του Φορντ. Διακόσιοι άνθρωποι σε μια αίθουσα, άνδρες και γυναίκες. Ο νόμος του αδιαχωρήτου παραβιάζεται. Όλοι αυτοί οι οκλαδόν καθισμένοι αναπνέουν βαριά. Η ατμόσφαιρα είναι μολυσμένη, πνιγηρά. Α, όλα κι όλα, εδώ ο καπνός είναι πιο πολύτιμος και από τη ζωή του ανθρώπου. Γι’ αυτό και τα παράθυρα είναι κλειστά. Διότι, εάν ανοίξουν υπάρχει ο κίνδυνος να στεγνώση ο καπνός και τα κέρδη των καπνεμπόρων να μειωθούν. Είναι προτιμότερο λοιπόν αυτό το ανθρώπινο στοίβαγμα παρά να καταστραφή το πολύτιμον προϊόν».
[…] Ποιος νομίζετε, κορίτσια, ότι είναι ο κύριος υπεύθυνος αυτής της αδικίας στη δική σας τάξη;
Καπνεργάτρια: Το κράτος και μόνον αυτό. Ενώ για άλλες δουλειές, όχι και τόσο σπουδαίες, διαθέτει εκατομμύρια για να ευχαριστήση μερικούς «δικούς» του ανθρώπους, για τη δική μας περίθαλψη και ανακούφιση όχι μόνο δεν δίνει τίποτε, αλλά και προσπαθεί να την περιορίση όσο το καταλαβαίνουμε αυτά που γίνονται εις βάρος μας, επειδή δεν έχουμε την κατάλληλη υποστήριξη για να εξεγερθούμε. Σήμερα ακόμη είμαστε αδύνατες, αύριο όμως όχι.
Αποσπάσματα από την ομιλία της Ράνιας Κοσμίδου:
«Παίρνουμε τη σκυτάλη από εκείνες τις γυναίκες που εξ ανάγκης βγήκαν μαζικά στην καπιταλιστική παραγωγή προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης των τότε καπνεμπόρων και εργοστασιαρχών, τους οποίους προστάτευε και ευνοούσε η πολιτική εξουσία και οι θεσμοί της, με αντάλλαγμα ψίχουλα για την επιβίωσή τους, από εκείνες που με χίλιες δυο στερήσεις ανέθρεψαν τα παιδιά τους και βίωναν καθημερινά την αδικία του συστήματος. Η δράση τους μας καθοδηγεί ώστε να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα για το πώς και έναντι ποιου είναι αναγκαίο να συνεχίσουμε τους αγώνες για τη χειραφέτησή μας στο σήμερα.
Στη σημερινή εποχή οι δυσκολίες δεν είναι σαφώς ίδιες, αλλά τα βήματα που μετρήσαμε και οι κατακτήσεις που αποσπάσαμε βλέπουμε να οπισθοχωρούν, καθώς το σύστημα της εκμετάλλευσης βρίσκει νέους τρόπους εξαπάτησης των γυναικών των πλατιών λαϊκών στρωμάτων, χρησιμοποιεί νέα εργαλεία χειραγώγησης και ενσωμάτωσης της δυσαρέσκειάς τους σε ανώδυνα κανάλια. Ζούμε σε μια εποχή που οι αντιφάσεις του συστήματος όσο πιο πολύ βαθαίνουν, τόσο περισσότερο συγκαλύπτονται.
Είμαστε εδώ, λοιπόν, για να διατρανώσουμε ότι δεν είναι μονόδρομος το να αρκεστούμε σε παροχές με το σταγονόμετρο, ενώ κάποιοι λίγοι θησαυρίζουν σε βάρος μας, έχουμε ηθικό καθήκον απέναντι στις μελλοντικές γενιές να μη συνηθίσουμε στην ανασφάλεια και στη ζωή λάστιχο, στην απαξίωση και υποστελέχωση δωρεάν δημόσιων δομών για την πρόσβαση των παιδιών στην ολόπλευρη μόρφωση, την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ιατρική περίθαλψη, την προστασία της μητρότητας και του γυναικείου οργανισμού, τη φροντίδα των κακοποιημένων γυναικών και παιδιών.
(…)
Σε καιρούς που η βία της εκμετάλλευσης, του πολέμου, της εμπορευματοποίησης της ζωής μας καλλιεργείται συστηματικά από τα επιτελεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ΝΑΤΟ και όλες διαχρονικά τις ελληνικές Κυβερνήσεις, καλούμαστε να προσαρμοστούμε σε σχεδιασμούς που υποκριτικά στα λόγια ενδιαφέρονται για τα προβλήματά μας, αλλά στην πραγματικότητα βάζουν τη γυναίκα της βιοπάλης στο περιθώριο, ευνοούν την απομόνωσή της που την εκθέτει σε κακοποιητικές συμπεριφορές, ευνοούν το να είναι αόρατη.
(…)
Οι εργοδοτικοί εκβιασμοί, οι απολύσεις εγκύων και η κρατική βία σε βάρος γυναικών της εργατικής πρωτοπορίας οφείλονται στην πατριαρχία και τα στρεβλά αναχρονιστικά πρότυπα;
Για μας η απάντηση είναι ξεκάθαρη: οι ανδροκρατικές αντιλήψεις είναι όχι η αιτία των δεινών της γυναίκας αλλά το αποτέλεσμα από την πολυμέτωπη επίθεση που δέχεται στην προστασία των δικαιωμάτων της. Η γυναίκα που υφίσταται και αποδέχεται την πολύμορφη βία της καθημερινότητας, θυματοποιείται και στις διαπροσωπικές της σχέσεις. Η κατωτερότητα της θέσης της έχει τις απαρχές της στη δημιουργία των πρώτων ταξικών κοινωνιών, όπου άρχισε να υπάρχει η ατομική ιδιοκτησία και η εμπορευματική συναλλαγή. Όσο λοιπόν οι κοινωνίες είναι εκμεταλλευτικές, η γυναίκα δεν μπορεί να περιμένει να της χαριστεί τίποτε, αλλά η μόνη ρεαλιστική διέξοδος είναι να κατακτήσει ό,τι αξίζει σε αυτήν και τα παιδιά της με συλλογικούς αγώνες, όχι μόνο κατά όσων αναπαράγουν στρεβλά πρότυπα και αναχρονιστικά στερεότυπα, αλλά κυρίως κατά των πολιτικών που συντηρούν και παρατείνουν την επικράτηση του βάρβαρου συστήματος.
(…)
Μετατρέπουμε το θυμό και την αγανάκτησή μας σε συλλογική δράση μέσα από τους γυναικείου συλλόγους και τα σωματεία μας, διεκδικούμε ό,τι είναι σύγχρονο και αναγκαίο για εμάς και τις οικογένειές μας, μαζί με τους συντρόφους μας, ενάντια στην κοινωνία της καταπίεσης. Αντλούμε δύναμη από τους αγώνες του παρελθόντος και βαδίζουμε στο μέλλον χωρίς εκπτώσεις για τη ζωή που μας αξίζει».
