ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

Είναι συχνό το άκουσμα της είδησης, που πάντα καθηλώνει τον ακροατή και τον γκρεμίζει στο άκουσμα της συνέχειας: «Κατέπεσε αεροσκάφος την Πολιτικής ή Πολεμικής Αεροπορίας σε χερσαία η θαλάσσια περιοχή κτλ. κτλ.» με τη συνέχεια να είναι εκείνη που περιμένει κάποιος με σφιγμένο το στομάχι: «Πόσοι επέβαιναν του Αεροσκάφους, που και πως έγινε… οι πιλότοι του Πολεμικού πρόλαβαν και ενεργοποίησαν τον μηχανισμό εκτόξευσης και πλέον βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη έρευνα για τον εντοπισμό των συντριμμιών και για τυχόν επιζήσαντες».

Και μέχρι τον «εντοπισμό» τους οικείοι και απλοί πολίτες, οι έχοντες ενσυναίσθηση, απαντέχουν καρτερικά – εκείνες τις ώρες – προσευχόμενοι.

H συντριβή ενός αεροσκάφους σπάνια είναι αποτέλεσμα μιας μόνο αιτίας. Είναι συνδυασμός αιτιών ή παραγόντων. Ένας παράγων είναι μια μηχανική βλάβη σε τέτοιου είδους ασκήσεις που έχεις χαμηλό ύψος, άρα δεν προλαβαίνεις να αντιδράσεις. Άλλος παράγοντας είναι η ορατότητα στα χαμηλά ύψη όταν πετάς πάνω από θάλασσα και ένας ακόμη είναι μια λανθασμένη εκτίμηση του ιπτάμενου. Όλα μαζί συνθέτουν ένα δυστύχημα. Οι ασκήσεις αυτές είναι σκληρές, απαιτητικές, δύσκολες και επικίνδυνες. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και απαιτούν σκληρή εκπαίδευση γιατί πετάς χαμηλά με πολλά g και μεγάλη ταχύτητα. «Αν συμβεί κάτι λόγω ύψους δεν έχεις το περιθώριο να αντιδράσεις» τονίζει έμπειρος πρώην ιπτάμενος στα Phantom ο οποίος έχει εκτελέσει πολλές φορές τη συγκεκριμένη άσκηση.

Η άσκηση πτήση χαμηλής ναυτιλίας είναι μια άσκηση στην οποία εκπαιδεύονται όλοι οι Πιλότοι από όπου και αν πετούν και σε όποιο αεροσκάφος πετούν για διαφορετικούς λόγους και αιτίες τόσο της Πολεμικής όσο και της Πολιτικής Αεροπορίας.

Ό,τι άλλο ακούτε από τις γλάστρες που βγαίνουν στην τηλεόραση είναι παραμύθια, αγνωσία και ψεύτικος εντυπωσιασμός δήθεν γνώσεων.

Στις συνθήκες της μοιραίας πτήσης του Φάντομ στο συγκεκριμένο ατύχημα και για τα χαρακτηριστικά των χαμηλών εκπαιδευτικών πτήσεων σας αναφέρω τόσο από βιβλιογραφίες όσο και από την πτητική μου εμπειρία χιλιάδων ωρών πτήσης.

Για αυτές τις πτήσεις εκπαιδεύεσαι όπως θα πολεμήσεις. Τόσο επικίνδυνες είναι. Δεν σημαίνει, βέβαια, ότι πάντα συμβαίνει ένα ατύχημα, πλην όμως αυτό που προσπαθούμε να καταλάβουμε είναι τι το ιδιαίτερο συνέβη σε αυτό το ατύχημα.

Το αεροσκάφος ανήκει στην 338 μοίρα της 117 ΠΜ και Πραγματοποιούσε εκπαιδευτική πτήση.

Κατά τις πρώτες πληροφορίες το διθέσιο F-4 που εκτελούσε εκπαιδευτική πτήση και συνοδευόταν από ακόμη ένα Phantom, κατέπεσε 25 ναυτικά μίλια νότια του αεροδρομίου της Ανδραβίδας.

Το αεροσκάφος ήταν το νούμερο 2 του σχηματισμού των δύο Phantom που εκτελούσαν την εκπαιδευτική πτήση.

Πληροφορίες που δεν έχουν επιβεβαιωθεί επισήμως αναφέρουν ότι ο αρχηγός του σχηματισμού ενημέρωσε τη βάση της Ανδραβίδας ότι έχει χάσει επικοινωνία με το «bravo 2», αυτός ήταν ο κωδικός, το όνομα του Α/ΦΓΙΑ το διθέσιο F-4 που κατέπεσε.

Τα δύο μαχητικά πετούν σε πολύ χαμηλό ύψος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας με κατώτερο όριο τα 300 πόδια δηλαδή τα 100 μέτρα. Οι ιπτάμενοι δεν μιλούν μέσω ασυρμάτου προκειμένου να μην εντοπιστούν, καθώς η άσκηση αφορά επιθετική ενέργεια προσβολής με στόχους πλοία.

Την κατεύθυνση δίνει πάντα ο αρχηγός του Σχηματισμού, ο No1, με τον Νο2 να τον παρακολουθεί συνεχώς ακλουθώντας το φτερό του πρώτου, προκειμένου να στρίψει και στη συνέχεια να επανατοποθετήσει το μαχητικό στο «φτερό» του αρχηγού σχηματισμού. Με τις στροφές να υπολογίζονται είτε στις 45ο είτε στις 60ο μοίρες. Ενώ κατά τη διάρκεια της άσκησης τα δύο μαχητικά θα διασταυρώσουν με το Νο1 να πετά πάντα λίγο πιο χαμηλά από τον «winger» – εξτρέμ.

Αυτή είναι η άσκηση τακτικών ελιγμών (tacticalturn) σε πολύ χαμηλό ύψος την οποία εκτελούσε το ζεύγος των Phantom που απογειώθηκε από την Ανδραβίδα και την 117 Πτέρυγα Μάχης. Τα μοιραίο Phantom ήταν το No2 του Σχηματισμού και ακολουθούσε τον αρχηγό της αποστολής που ήταν και ο υπεύθυνος για την άσκηση. Μόλις 15 λεπτά έπειτα από την απογείωσε το F-4 κατέπεσε και προσέκρουσε στην επιφάνεια της θάλασσας.

«Κατά τη διάρκεια μιας παρατεταμένης στροφής και ενώ πετούσαμε σε ύψος περίπου 300 ποδών γύρισα το κεφάλι μου για να δω το Νο2 αλλά δεν τον είδα. Ξανακοίταξα προς τα κάτω και είδα μια έκρηξη, μια φωτιά στη θάλασσα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο έμπειρος ιπτάμενος όταν επέστρεψε πίσω στη Βάση. Ήταν η στιγμή που το μαχητικό με Κυβερνήτη τον Σμηναγό Ευστάθιο Τσιτλακίδη και Συγκυβερνήτη τον Υποσμηναγό Μάριο Τουρούτσικα «καρφώθηκε» στη θάλασσα. Η ώρα ήταν ακριβώς 10.30.

Με ταχύτητα που ξεπερνά τα 400 μίλια τα περιθώρια αντίδρασης του πληρώματος και κυρίως του κυβερνήτη ο οποίος έχει πολύ καλύτερη ορατότητα από την μπροστινή θέση του Phantom τα περιθώρια αντίδρασης, είτε σε περίπτωση λάθους είτε σε περίπτωσης βλάβης, είναι από ελάχιστα έως μηδαμινά τονίζουν έμπειροι ιπτάμενοι. Θεωρείται απίθανο να προλάβει κάποιος από τους δύο πιλότους να ενεργοποιήσει το σύστημα αυτόματης εκτίναξης το οποίο εκτινάσσει για λόγους ασφαλείας πρώτα τον συγκυβερνήτη και στη συνέχεια τον κυβερνήτη καθώς τα Phantom διαθέτουν δύο διαφορετικές καλύπτρες.

Σας διευκρινίζω ότι αυτές οι πτήσεις γίνονται σε χαμηλό ύψος και αυτό είναι επικίνδυνο διότι δεν έχεις χρόνο αντίδρασης αν κάτι πάει στραβά, είτε από χειρισμό είτε από βλάβη του αεροσκάφους, είτε από τις καιρικές συνθήκες, είτε από ένα πουλί που θα χτυπήσει την καλύπτρα σε κάποιο σημείο του στις πτέρυγες του αεροπλάνου. Τα 300 πόδια είναι περίπου 100 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και αυτό αποτελεί την μέγιστη ετοιμότητα την οποία πρέπει να έχει ο κάθε χειριστής για το ο,τιδήποτε συμβεί, έτσι ώστε να αντιδράσει άμεσα.

«Ο χρόνος αντίδρασης είναι πάρα πολύ περιορισμένος όταν συμβαίνει κάτι ξαφνικό» και πως «την ώρα της συντριβής του μαχητικού αεροσκάφους είχε αχλή και η θάλασσα γυάλιζε». Σύμφωνα με τον αντιπτέραρχο, ο πιλότος, κάτω από αυτές τις συνθήκες, μπορεί να μπερδέψει τον ορίζοντα, τον ουρανό και τη γη και να αποπροσανατολιστεί.

«Όταν πετάς πολύ χαμηλά και κάνεις τακτικές στροφές με αρκετά G βαρύτητας, είναι δύσκολο και σαν χειρισμός και αν εκεί σου συμβεί μία βλάβη που σε ένα μεγαλύτερο ύψος θα την αντιμετώπιζες, σε ένα χαμηλό ύψος, τα πράγματα είναι πάρα πολύ πιο δύσκολα».

Ένας από τους πολλούς Πολεμάρχους εν αποστρατεία που μίλησαν για το ατύχημα και που εικάζουν από τα λίγα ευρήματα έως τώρα είναι και ο Αντιπτέραρχος ε.α. κ. Παπανικολάου.

Ο κ. Παπανικολάου εξέφρασε την προσωπική του εκτίμηση «πως ο λόγος της πτώσης του αεροσκάφους ήταν η εσφαλμένη εκτίμηση και όχι κάποια βλάβη, καθώς αν συνέβαινε κάποια βλάβη θα είχαν με κάποιο τρόπο αντιδράσει» ενώ πιθανό – όπως έσπευσε να προσθέσει – είναι «να συνετέλεσαν αρνητικά και οι καιρικές συνθήκες».

Πιστεύω ότι το ατύχημα προήλθε από χειριστικό λάθος και αυτό διότι τόσο η μεγάλη ταχύτητα, όσο και η κλήση στροφής από 45 μοίρες έως 60 που επιτελούσε να προκάλεσαν στο ήδη τόσο χαμηλό ύψος απώλεια υψομετρική λόγω στροφής, μιας και οι δυνάμεις που αναπτύσσονται συνήθως στρέφουν τη μύτη του αεροσκάφους προς τα κάτω και μετά φυσικά κάρφωμα στην θάλασσα.

(συνεχίζεται…)