Πρωτοχρονιάτικο λαχείο: Ο κορωνοϊός ακύρωσε την κλήρωση που άλλοτε μοίραζε πολυκατοικίες και αυτοκίνητα

«Εξασφαλίσατε το μέλλον των παιδιών σας», «Είναι ένα σωσίβιο», «Στεγασθήτε». Είναι μόνο μερικά από τα σλόγκαν του πρωτοχρονιάτικου λαχείου, του συμβόλου μιας εποχής που κατάφερε επί πολλές δεκαετίες να γίνει συνώνυμο με την έλευση κάθε νέας χρονιάς, υποσχόμενο το «ελληνικό όνειρο» σε κάθε οικογένεια.

Με την τωρινή του ονομασία κυκλοφορεί από το 1967. Νωρίτερα, κυκλοφορούσε ως «Λαχείο Συντακτών», την περίοδο από το 1927, μοιράζοντας πολυκατοικίες, διαμερίσματα με ηλεκτρικό εξοπλισμό, μαγαζιά, αυτοκίνητα, χρήματα, ακόμη και μετοχές.

«Όλα τα κέρδη παραδίδονται εις τους τυχερούς με πληρωμένα όλα τα έξοδα. Τα αυτοκίνητα με αριθμό κυκλοφορίας και τα διαμερίσματα ασφαλισμένα για ένα έτος εις την Ασφαλιστικήν Εταιρίαν ΦΟΙΝΙΞ», γράφει μια ολοσέλιδη διαφήμιση, που μοιράζει «δύο πολυκατοικίες σε δύο υπερτυχερούς

» το 1965.

Πώς η πανδημία ακύρωσε τη φετινή κλήρωση

Κι όμως, η πανδημία του κορωνοϊού ήταν ικανή για τη ματαίωση της φετινής κλήρωσης, που θα γινόταν σήμερα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί ούτε στην Κατοχή, ούτε στον Εμφύλιο. Αρχικά, τα «Ελληνικά Λαχεία ΑΕ» που έχουν πλέον την αρμοδιότητα για το πρωτοχρονιάτικο λαχείο θέλησε να προχωρήσει στην κλήρωση, για να αποφύγει την απώλεια σημαντικών εσόδων, αλλά και για την ίδια την τήρηση της παράδοσης.

Ωστόσο, το lockdown και το κλείσιμο των πρακτορείων του ΟΠΑΠ κατέστησε αδύνατη τη διάθεση των λαχείων. Περιοριστικά μέτρα ισχύουν και για τους λαχειοπώλες, ενώ απαγορεύονται οι δραστηριότητες για τα τυχερά παίγνια, ακυρώνοντας τις κληρώσεις του Εθνικού και Λαϊκού λαχείου.

Δημοφιλές παρά την στροφή στον διαδικτυακό τζόγο

Το Πρωτοχρονιάτικο λαχείο δεν έχασε ποτέ την αίγλη του. Όσο κι αν ο διαδικτυακός τζόγος και άλλες μορφές τυχερών παιχνιδιών γνωρίζουν άνθιση, οι εικόνες ανθρώπων να αγοράζουν λαχνούς από τους λαχειοπώλες και τα πρακτορεία παραμένουν επίκαιρες. Ταυτισμένο με την παράδοση των εορτών, το Πρωτοχρονιάτικο θυμίζει παλιές οικογενειακές αναμνήσεις, εικόνες μιας άλλης εποχής και φέρνει νοσταλγία.

Το περίφημο «Λαχείο Συντακτών» που μοίραζε δώρα πρωτόγνωρα ακόμη και σήμερα, δημιουργήθηκε το 1927. Είχαν προηγηθεί άλλα λαχεία, ακόμη και τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια.

Το πρώτο ελληνικό λαχείο εκδόθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία το 1849. Στόχος ήταν να συγκεντρωθούν χρήματα για την προστασία και συντήρηση των αρχαιοτήτων ύστερα από τις λεηλασίες του Λόρδου Έλγιν, τις καταστροβφές κ.λπ. Ο μεγάλος νικητής θα κέρδιζε μια κατοικία στην Αθήνα.

Ακολούθησε ο βασιλιάς Γεώργιος Α’, που καθιέρωσε το 1847 το πρώτο εθνικό λαχείο. Ο στόχος ήταν και πάλι να συγκεντρώσει χρήματα για αρχαιολογικές εργασίες. Ακολούθησε το «Λαχείον Υπέρ του Εθνικού Στόλου» το 1904, που μετατράπηκε το 1905 σε «Λαχείον Υπέρ του Εθνικού Στόλου και των Αρχαιοτήτων της Ελλάδος».

Τα αρχεία του Υπουργείου Οικονομικών φανερώνουν ότι το 1929 ιδρύεται με Διάταγμα υπηρεσία με την αρχική επωνυμία «Υπηρεσία του Λαχείου». Εποπτεύεται από τα Υπουργεία Οικονομικών και Ναυτικών και επανακυκλοφορεί το «Λαχείον του Στόλου και των Αρχαιοτήτων της Ελλάδος» σε δύο μορφές, το «Λαϊκόν Λαχείον» και το «Μέγα Λαχείον».

Το 1932 η Υπηρεσία μετονομάζεται σε «Λαχείον του Στόλου», το 1933 καταργείται το «Μέγα Λαχείον» και η Υπηρεσία αλλάζει ονομασία για άλλη μία φορά: Πλέον αναφέρεται ως «Λαχείον του Στόλου και της Κρατικής Προνοίας». Τον Ιανουάριο του 1936 τιτλοφορείται «Διεύθυνση του Λαχείου του Στόλου» και το Δεκέμβριο του ίδιου έτους «Διεύθυνση Κρατικών Λαχείων». Η Υπηρεσία αναλαμβάνει την εποπτεία του «Λαχείου Συντακτών», το οποίο είχε αρχίσει να εκδίδεται από το 1932.

Θεαματικά δώρα υψηλής αξίας για τους νικητές

Ήδη από την πρώτη χρονιά, οι τυχεροί λαχνοί κέρδιζαν ιδιαίτερα σημαντικά και σεβαστής αξίας δώρα. Μεταξύ άλλων, χάριζαν στους νικητές μια ολοκαίνουργια μονοκατοικία στην Αθήνα, ένα οικόπεδο στην τότε ακόμη εξοχική Ηλιούπολη, μαζί με αεροπορικά εισιτήρια εσωτερικού, αντικείμενα οικοσκευής, σιγαρέτα, ποτά κ.λπ.

Τα έσοδα από τις πωλήσεις των λαχείων ήταν εξίσου θεαματικά με τα δώρα. Το 1932 ανήλθαν σε 2,5 εκατ. δραχμές. Το μεγαλύτερο μέρος τους διοχετευόταν στο ταμείο των δημοσιογράφων, οι οποίοι έως τότε θεωρούνταν μάλλον πολίτες β’ κατηγορίας. Έκθεση της ΕΣΗΕΑ (Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών) του 1960 δείχνει το παρασκήνιο πίσω από το Λαχείο των Συντακτών.

«Η σημερινή θέσις και τα προβλήματα των συντακτών – Ανάλυσις του Λαχείου. Οι συντάκται των εφημερίδων απετέλουν την πλέον ηδικημένην τάξιν των εργαζομένων. Ηγωνίζοντο και επάλαιον [σσ: πάλευαν] εις αγώνας εθνικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς εν μέσω δεινών οικονομικών δυσχερειών και υπό συνθήκας τελείως ανθυγιεινάς (τυπογραφεία και πιεστήρια με τας δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις του αντιμωνίου, νυκτερινή εργασία μέχρι πρωίας). Εστερούντο πάσης ασφαλίσεως ή περιθάλψεως. Όταν ασθενούσαν ή εγήρασκον, έμεναν έρμαια της μοίρας των. Όταν απέθνησκον η κηδεία των εγίνετο συνήθως δι’ εράνων, αι δε οικογένειαί των έμεναν απροστάτευτοι.

» Όλοι κατά σειράν οι πολιτικοί της Ελλάδος, όσοι ενηλλάσσοντο εις την εξουσίαν προ 35ετιας και πλέον (Ε. Βενιζέλος, Δ. Γούναρης, Α. Ζαΐμης, Α. Μιχαλακόπουλος, Α. Παπαναστασίου, Γ. Καφαντάρης, Π. Τσαλδάρης) ανωμολόγουν, ότι η κατάστασις αυτή ήτο απαράδεκτος αλλά συνίστων εις τους συντάκτας να εξεύρουν οι ίδιοι τρόπον θεραπείας του κακού, χωρίς να επιβαρύνουν το Δημόσιον ή την Κοινωνίαν.

» Οι συντάκται λοιπόν ανεζήτησαν λύσιν έξω του Προϋπολογισμού και χωρίς καμμίαν αναγκαστικήν επιβάρυνσιν του Κοινού δι’ οιασδήποτε εισφοράς ή φόρου υπέρ τρίτων. Και ευρήκαν το Λαχείον. Το εθεμελίωσαν και το ωργάνωσαν. Και μόλις το Λαχείον απεδείχθη βιώσιμον, εζήτησαν να το υιοθετήση η Πολιτεία. Όποιος θέλει αγοράζει το Λαχείον.

» Χιλιάδες ατόμων από τους πτωχούς βιοπαλαιστάς λαχειοπώλας, έως τας επιχειρήσεις εκδόσεως και πρακτορεύσεώς του Λαχείου, τους φορείς της διαφημίσεως (εφημερίδας, εκφωνητάς, καλλιτέχνας, λιθογράφους, κινηματογραφιστάς κ.λπ) τους ιδιοκτήτας σπιτιών και τους αποζώντας εκ των οικοδομών, εισπράττουν το μέγιστον μέρος των ακαθαρίστων αποδόσεων του Λαχείου.

» Χάρις εις το Λαχείον Συντακτών η κτηματαγορά ζωογονείται αισθητώς και η οικοδομική δραστηριότης τονώνεται. Περίπου 17 χιλιάδες άτομα κερδίζουν κατ’ έτος σπίτια και χρήματα, άστεγοι στεγάζονται, άποροι οικογένειαι εξασφαλίζουν βιοπορισμόν, άπροικοι κόραι προικίζονται».

Μείζον γεγονός για την κοινωνία η κλήρωσης

Τα δώρα θεωρούνται σημαντικά ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα. Γι’ αυτό και το λαχείο θεωρούνταν ένα γεγονός μείζον για την ελληνική κοινωνία. Φυσικά, στο επίκεντρο βρισκόταν τα σπίτια προς διάθεσιν στους «τυχηρούς» όπως αναγράφονταν στον τύπο της εποχής, προβάλλονταν με διθυραμβικά σχόλια στις αντίστοιχες καταχωρίσεις.

Ριζοσπαστης_11_9_46- ΕΔΩ ΦΩΤΟ

Ενδεικτικά, σε εικονογραφημένη διαφήμιση η οποία συμπεριελήφθη στην ύλη του Ριζοσπάστη -και μάλιστα στην αρχή του Εμφυλίου, το Σεπτέμβριο του 1946- αναφέρονταν τα εξής: «1ος Λαχνός, Η τριώροφος οικοδομή επί της οδού Κύπρου 27, παρά την πλατείαν Αμερικής. Τίμημα δραχ. 120.000.000.

2ος Λαχνός, το γωνιαίον ισόγειον διαμέρισμα της πολυκατοικίας Σκουφά και Ομήρου. Δωμάτια κύρια 4. Τίμημα δραχ. 58.500.000.

7ος Λαχνός, κερδίζει δραχ. 30.000.000. Σύνολο κερδών 500.000.000 δραχμών».

Καθώς περνούσαν τα χρόνια, το Λαχείο των Συντακτών γινόταν όλο και πιο γενναιόδωρο. Το 1965 είχε φτάσει να χαρίζει δύο ολόκληρες πολυκατοικίες, διαμερίσματα, αυτοκίνητα, μετρητά, μετοχές σε μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις κ.α.

Οι κληρώσεις αποτελούσαν λαμπρές κοσμικές εκδηλώσεις

Η αίγλη του λαχείου ήταν τέτοια που την περίοδο 1950-60 οι κληρώσεις διοργανώνονταν πια σαν λαμπρές κοσμικές εκδηλώσεις, συνήθως στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».

Ιδιαίτερη μεταχείριση απολάμβαναν και οι τυχεροί, που έβλεπαν τον λαχνό τους να τους δίνει πλούτο και διασημότητα. Εργάτες, μικροαστοί, φτωχοί αποκτούσαν τη δυνατότητα να αλλάξουν τη ζωή τους. Με αυτόν τον τρόπο τα έπαθλα του Λαχείου Συντακτών αποτυπώνουν τις αντιλήψεις των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων της ελληνικής κοινωνίας, από τη δεκαετία του 1930 έως τουλάχιστον το 1967.

Η δικτατορία κατήργησε το Λαχείο των Συντακτών

Το τέλος της ιστορικής πορεία του Λαχείου των Συντακτών ήρθε με τη χούντα. Η δικτατορία της 21ης Απριλίου κατάργησε το Λαχείο, στο πλαίσιο της γενικότερης επιχείρησης φίμωσης και διωγμού της ελεύθερης δημοσιογραφίας. Στη θέση του Λαχείου των Συντακτών εκδόθηκε το Πρωτοχρονιάτικο Λαχείο ή το «Ειδικόν Κρατικόν Λαχείον Κοινωνικής Αντιλήψεως».

Πλέον, το πρωτοχρονιάτικο λαχείο δεν μοιράζει σπίτια, αλλά χρήματα. Και συνέχισε να επιβιώνει και να συνοδεύει τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα για πάνω από 50 χρόνια, μέχρι που ο κορωνοϊός ήρθε να το ακυρώσει, έστω και για μία μόνη χρονιά.