Κλιματική αλλαγή – Ελλάδα: Το αποτύπωμά της στην υγεία – Δύο νέες μελέτες

Η συζήτηση για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν παραπέμπει πλέον στο μέλλον. Η κρίση έχει φτάσει και γίνεται ολοένα και πιο εμφανής. Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αμερική πλήττονται από ακραίες θερμοκρασίες και πυρκαγιές. Οι υγειονομικές αρχές απευθύνουν συνεχείς εκκλήσεις για προστασία από τον καύσωνα, ανεβάζουν το επίπεδο συναγερμού και προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες με τις κατάλληλες πολιτικές.

Στην Ελλάδα, ο κρατικός μηχανισμός έχει τεθεί σε αυξημένη ετοιμότητα, ενώ οι υγειονομικές υπηρεσίες προετοιμάζονται για την αποφυγή επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Υγεία. Η χθεσινή ενημέρωση στο Υπουργείο Υγείας από μέλη της Εθνικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας, με αφορμή τον πολυήμερο καύσωνα, ήταν ουσιαστικά μία πρόγευση της νέας πραγματικότητας και της αυξημένης προσοχής από εδώ και στο εξής.

Οι επιστήμονες – μέλη της Επιτροπής εστίασαν χθες σε οδηγίες προστασίας για τους ηλικιωμένους, τις έγκυες γυναίκες και τα βρέφη. Τα συσσωρευμένα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν αυξημένο κίνδυνο δυσμενών επιπτώσεων για την υγεία των εγκύων, των νεογέννητων και των βρεφών, ως αποτέλεσμα της έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες.

Υπό τα παραπάνω δεδομένα, το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας συμμετέχει σε μεγάλο ερευνητικό έργο που εξετάζει τις επιπτώσεις της έκθεσης σε θερμότητα και της κλιματικής αλλαγής στην υγεία των μητέρων, των νεογνών και των βρεφών. Το τετραετές (2022-2026) έργο HIGH Horizons περιλαμβάνει επτά εταίρους στην Ευρώπη, τρεις στην Αφρική ενώ συμμετέχει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Πιο αναλυτικά, το έργο επικεντρώνεται σε ευάλωτους πληθυσμούς που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή: έγκυες και γυναίκες μετά τον τοκετό, βρέφη και εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας. Το έργο HIGH Horizons χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας Horizon της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επικεφαλής της ελληνικής συμμετοχής είναι ο Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, με τη συνεργασία της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Επιδημιολογίας, Βαρβάρας Μοχτούρη.

Ξεκινούν δύο μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες

Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος αναμένεται να ξεκινήσουν δύο επιδημιολογικές μελέτες στην Ελλάδα. Η πρώτη θα καλύπτει όλη την ελληνική επικράτεια και αφορά στην ανάλυση μεγάλων χρονοσειρών κλιματικών δεδομένων και δεδομένων υγείας με σκοπό την διερεύνηση σχέσεων μεταξύ κλιματικών δεικτών και κινδύνου για εμφάνιση μη επιθυμητών επιπτώσεων στην υγεία των εγκύων, των νεογνών και των βρεφών.

Συγκεκριμένα, θα διερευνηθούν παράγοντες όπως η θερμοκρασία, η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου, η ηλιακή ακτινοβολία αλλά και σύνθετοι δείκτες όπως ο βιοκλιματικός δείκτης WBGT (Wet Bulb Globe Temperature). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) συμπεριλαμβάνει τον δείκτη WBGT στις προγνώσεις της και έχει αναρτημένο χάρτη για τη θερμική καταπόνηση ανά περιοχή.
Τα δεδομένα υγείας που θα αναλυθούν περιλαμβάνουν γεννήσεις (π.χ. γεννήσεις νεκρών, εβδομάδες κύησης, βάρος νεογνού) και νοσηλείες εγκύων και βρεφών. Για τον σκοπό της έρευνας θα αξιοποιηθούν στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόγνωσης ECMWF (European Centre for Medium-Range Weather Forecasts) και της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ) – στοιχεία 20 ετών.

Η δεύτερη μελέτη περιλαμβάνει την παρακολούθηση 500 εγκύων – αρχής γενομένης από τον Σεπτέμβριο – καθ’ όλη την διάρκεια της κύησης αλλά και των παιδιών τους μετά την γέννηση. Κατά την διάρκεια της παρακολούθησης, θα συλλέγονται πληροφορίες για ένα ευρύ φάσμα παραμέτρων (συνήθειες, διατροφή, τρόπος ζωής, σωματική και ψυχική υγεία) με χρήση ειδικά διαμορφωμένων ερωτηματολογίων. Παράλληλα θα πραγματοποιούνται επιτόπιες μετρήσεις για την αξιολόγηση των επιπέδων έκθεσης στη θερμότητα.

Ένα σημαντικό μέρος της δεύτερης μελέτης θα εστιάσει στην συλλογή βιολογικών δειγμάτων και την μέτρηση των επιπέδων συγκεκριμένων δεικτών που σχετίζονται με την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες σε δείγματα αίματος, ουρών, αίματος ομφάλιου λώρου κ.ά.

Συνολικά, αυτή η έρευνα επιδιώκει να παρέχει συστάσεις και γνώσεις βασισμένες σε στοιχεία για να καθοδηγήσει πολιτικές, κατευθυντήριες γραμμές και παρεμβάσεις δημόσιας υγείας που στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων της έκθεσης στη θερμότητα σε έγκυες, έμβρυα και νεογνά. Επίσης, θα μελετηθεί πώς η προγεννητική έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες επηρεάζει την υγεία του παιδιού που γεννιέται. Παράλληλα, η έρευνα σκοπεύει να εξελίξει την γνώση πάνω στους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς που συνδέουν την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες με τις δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης αναμένεται να συμβάλλουν στη διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία ευάλωτων πληθυσμών.