ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

τ. Λυκειάρχη

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Στο μεγάλο σπίτι των Σιταγρών ο Κόλιν Ρένφριου ανακάλυψε παρόμοια αγγεία, σε μικρότερο μέγεθος όμως, όπου είχαν αποθηκεύσει οι νεολιθικοί άνθρωποι σιτάρι. Τα αγγεία ήταν βυθισμένα στο έδαφος και καλύπτονταν από εφαρμοστό πήλινο κάλυμμα. Γύρω τους εντοπίστηκαν μικρές στοές, οι οποίες έφταναν μέχρι τα εξωτερικά τους τοιχώματα, έργο ασφαλώς των ποντικών, οι οποίοι είχαν οσφρανθεί την παρουσία σιταριού, απέτυχαν όμως να τη γευτούν και προς χάρη της αρχαιολογικής επιστήμης σώθηκε μέχρι τις ημέρες μας.

Το μεγάλο νεολιθικό σπίτι των Σιταγρών. Στο ημικύκλιο διακρίνεται ο χώρος του τεράστιου αγγείου (Φωτ. Αρχείο Γ.Κ. Χατζόπουλου)

Παρόμοια αγγεία φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας, αλλά και σε κάποια σπίτια. Το μέγεθός τους είναι μικρότερο του ευρισκομένου στο Καλαμπάκι.

Στην Πλατανιά, στον χώρο της πλατείας, υπάρχει κιονόκρανο κορινθιάζον ή Χριστιανικό, το οποίο, ποιος ξέρει πότε λαξεύτηκε εσωτερικά και χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους ως ιγδίον (γουδί) για την αποφλοίωση βρασμένου σιταριού και στη συνέχεια για την άλεσή του και την παρασκευή πλιγουριού, υγιεινότατης τροφής. Οι κάτοικοι το ονομάζουν ακόμη και σήμερα ντουμπέκι, λέξη τουρκική (dibek = ιγδίον, γουδί).

Είναι εύλογη η ονομασία του, αφού η Πλατανιά κατοικούνταν μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών του ’22 σχεδόν από Τούρκους, από τους οποίους και δανείστηκαν οι πρόσφυγες την ονομασία του κιονοκράνου.

Βυζαντινό κιονόκρανο από την Πλατανιά (Φωτ. Αρχείο Ανθ. Πετρόπουλου)

Στην Πλατανιά βρέθηκε κι άλλο κιονόκρανο, μικρότερο σε μέγεθος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως βάση ξύλινου στύλου, που στήριζε το πάτωμα διώροφης οικίας, μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Το είχα φωτογραφίσει το 1965. Η φωτογραφία βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας. Το σπίτι κατοικούνταν από υπερήλικες. Μετά τον θάνατό τους εγκαταλείφθηκε και ως ετοιμόρροπο κατεδαφίσθηκε. Έκτοτε αγνοείται η τύχη του κιονοκράνου.

Επίσης στην Πλατανιά φιλοξενείται αρχαίος βωμός, μεταφερμένος από κάποιο κήπο ή αυλή σπιτιού, που βρισκόταν στον παλιό οικισμό.

Αρχαίος βωμός στην Πλατανιά (Φωτ. Αρχείο Γ.Κ. Χατζόπουλος)

Ενθυμούμαι ότι υπήρχαν και άλλοι αρχαίοι βωμοί στην Πλατανιά, οι οποίοι είχαν μεταφερθεί στην αυλή του παλιού δημοτικού σχολείου.

Οι βωμοί αυτοί δεν υπάρχουν πια στο σημείο, όπου είχαν μεταφερθεί πριν από 70 περίπου χρόνια. Η τύχη τους αγνοείται.

Ο ευρισκόμενος σήμερα στην πλατεία της Πλατανιάς, βωμός έχει σχήμα παραλληλεπίπεδο, ενώ φέρει στις 4 πλευρές του έναν ανάγλυφο φανό. Είναι λαξευμένος με επιμέλεια εσωτερικά σε όλο το ύψος του.

Περίεργη φαίνεται η εσωτερική του λάξευση με σκοπό τη δεύτερη χρήση του.

Πάντως δεν μπορεί να υποστηρίξει κάποιος ότι χρησιμοποιήθηκε μετά τη λάξευσή του ως στόμιο ενός από τα πολλά πηγάδια, τα οποία βρίσκονται στην Πλατανιά, το νερό των οποίων χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι ως πόσιμο γι’ αυτούς και τα κατοικίδιά τους, αλλά και για την καθαριότητα ή την άρδευση λαχανόκηπων, μέχρι που απέκτησε το χωριό υδρευτικό δίκτυο.

Αν είχε χρησιμοποιηθεί ως στόμιο πηγαδιού, θα είχαν αποτυπωθεί τα ίχνη του σχοινιού ή της αλυσίδας στην άκρη των οποίων προσδένονταν το δοχείο (κουβάς) άντλησης του νερού. Δυσερμήνευτη λοιπόν η δεύτερη χρήση του.

Στο χωριό ως στόμιο πηγαδιών συναντάμε κυκλικούς πορώδεις λίθους, λαξευμένους εσωτερικά όπου είναι εμφανέστατα αποτυπωμένες στην εσωτερική επιφάνεια πτυχώσεις οφειλόμενες στην επαφή του σχοινιού ή της αλυσίδας μ’ αυτήν κατά την άντληση του νερού.

(συνεχίζεται…)