ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

Πως έχασε για μένα το νόημά της η νηστεία

 

Η νηστεία είναι κάτι που πολλοί τηρούμε –ή κάνουμε πως τηρούμε– χωρίς να καταλαβαίνουμε το γιατί. Κι αυτό για μένα δεν έχει νόημα.

Με τον κατανυκτικό εσπερινό της Κυριακής της Τυρινής εισερχόμαστε στην κατανυκτικότερη εκκλησιαστική περίοδο, αυτήν της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Της ψυχοφελούς εκείνης περιόδου, η οποία μάς προετοιμάζει με ποικίλους τρόπους να εορτάσουμε την «Εορτή των Εορτών», το Άγιο Πάσχα. Ένας δε από τους τρόπους αυτής της προετοιμασίας του πιστού είναι και η νηστεία.

Η λέξη νηστεία παράγεται από το στερητικό νη- και το ρήμα εσθίω και σημαίνει στην κυριολεξία την αποχή από κάθε τροφή. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός, μετά τη Βάπτισή του και πριν ξεκινήσει το κηρυκτικό έργο του οδηγήθηκε από το Άγιο Πνεύμα στην έρημο, για να πειρασθεί από τον διάβολο, όπου και νήστευσε «ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα». Αργότερα, για μία και μοναδική φορά μίλησε ευθέως για τη νηστεία, χωρίς να καθορίσει, ούτε τον χρόνο, ούτε και το είδος της. Όπως ακούμε στο ευαγγελικό ανάγνωσμα της Κυριακής της Τυρινής, ο Χριστός παρακινεί τον πιστό, όταν νηστεύει, να μην γίνεται σκυθρωπός, όπως οι υποκριτές που παραμορφώνουν τα πρόσωπά τους, για να δείξουν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν (Ματθ. 6, 16-18).

Ο Διάβολος ήρθε στον Αδάμ μέσα στον Παράδεισο, ήρθε επίσης και στον Χριστό μέσα στην έρημο. Πλησίασε δηλαδή δυο πεινασμένους ανθρώπους και τους είπε: Χορτάστε την πείνα σας, γιατί αυτή είναι η απόδειξη ότι εξαρτάστε ολοκληρωτικά από την τροφή, ότι η ζωή σας βρίσκεται στην τροφή.

Και ο μεν Αδάμ πίστεψε και έφαγε, ο Χριστός όμως αρνήθηκε τον πειρασμό και είπε: ο άνθρωπος «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται». Αρνήθηκε να δεχτεί αυτό το ψέμα που ο διάβολος επιβάλλει στον κόσμο, το κάνει δε ολοφάνερη αλήθεια χωρίς καμιά επιπλέον συζήτηση, το κάνει θεμέλιο για όλες τις απόψεις μας, τις επιστήμες, την ιατρική, πιθανόν και για τη θρησκεία. Κάνοντας αυτό ο Χριστός αποκατέστησε τη σχέση ανάμεσα στην τροφή, τη ζωή και τον Θεό, σχέση την οποία είχε σπάσει ο Αδάμ και που εμείς εξακολουθούμε να την σπάζουμε κάθε μέρα.

Μεγαλώνοντας σε μια μέση ελληνική οικογένεια, είχα μάθει από μικρός ότι τη Μεγάλη Εβδομάδα έπρεπε να νηστεύουμε. Ήταν από αυτά τα «θέσφατα» που μας φορούσαν καπέλο γονείς και λοιποί συγγενείς, πριν ακόμα είμαστε σε θέση να καταλάβουμε τι σημαίνει νηστεία.

Πέρα από το «ασθενείς και οδοιπόροι συγχωρούνται» (εγώ πάντα πίστευα ότι μιλάμε για οδοιπόρους, αλλά φίλη μου επισήμανε ότι πρόκειται για ωδιπόρους, δηλαδή εγκύους!), μπορεί κάποια χρόνια να έπεφτε κι ένα μικρό «παζάρι», μην πάει και ως παιδιά υποσιτιστούμε. Μέχρι Μεγάλη Τρίτη μπορεί να πίναμε γάλα, με τους ενήλικες να ξεπλένουν ενοχές διερωτώμενοι μεγαλόφωνα: Τι αμαρτίες έχει ένα παιδί για να νηστέψει;

Από την μια, η αποχή από το κρέας ήταν αδιαπραγμάτευτη όλες τις μέρες. Από την άλλη, θυμάμαι να τσεκάρουμε τα συστατικά στη «σοκολάτα υγείας» για να βεβαιωθούμε ότι είναι νηστίσιμη και να μας μπλοκάρει κάπως η λέξη «γαλακτοματοποιητής». Κάθε –μα κάθε!– χρόνο αγωνιούσαμε να επιβεβαιώσουμε ότι δεν είχε σχέση με το γάλα, και πάντα παραμερίζαμε τις απορίες καταλήγοντας ότι δεν «σπάμε» τη νηστεία αν φάμε λίγη μαύρη σοκολάτα. Λίγη όχι από εγκράτεια, αλλά γιατί τη βρίσκαμε βαριά και πικρή για να είναι απολαυστική.

Όταν πηγαίναμε στους παππούδες στο χωριό, τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα και εύκολα. Τα έθιμα περιχαρακωμένα και η Μεγάλη Παρασκευή χωρίς ούτε λάδι – κι ας έμενε πάντα ανεξήγητη η απορία γιατί ήταν νηστίσιμες οι ελιές.

Η νηστεία που επιθυμώ εγώ, είναι αυτή: Να σπάτε τα δεσμά των αδικημένων, να λύνετε τα φορτία που τους βαραίνουν, ν’ απελευθερώνετε τους καταπιεσμένους και να συντρίβετε κάθε ζυγό. Νηστεία είναι με τον πεινασμένο να μοιράζεστε το ψωμί σας, τον άστεγο να φέρνετε στο σπίτι σας, αν βλέπετε κάποιον γυμνό, να τον ενδύετε με ρούχα και να μην αρνείστε τη βοήθεια στον συνάνθρωπό σας.

 

Νηστεία πολυτελείας

 

Μέχρι που οι γονείς μου κανόνισαν να πάμε μαζί με φιλικές οικογένειες για Πάσχα σε ξενοδοχείο all-inclusive. Φτάσαμε το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής και το μεσημέρι μάς περίμενε ένας μπουφές μεγαλύτερος από οποιονδήποτε είχα δει μέχρι τότε. Υπήρχε και «μη νηστίσιμος» τομέας, με μπάρμπεκιου και τσίκνα που ξέφευγε προς πάσα κατεύθυνση, αλλά ούτε που διανοηθήκαμε να πάμε προς τα ‘κει.

Μείναμε στα σημεία με τα σαρακοστιανά και αρχίσαμε να γεμίζουμε πιάτα. Εκεί άρχισα να νιώθω ότι υπάρχει «πρόβλημα»: Μπορούσαμε να γεμίσουμε πολλά πιάτα. Είχαμε μπροστά μας νηστίσιμες σπεσιαλιτέ που δεν είχαμε ξαναδοκιμάσει. Είχαμε στη διάθεσή μας μια γκάμα από νηστίσιμα γλυκά. Τρώγαμε πιο πλουσιοπάροχα από μια συνηθισμένη μέρα εκτός νηστείας.

Τι νόημα είχε η νηστεία, αν δεν υπήρχε όριο; Και, αν ήταν να φάω του σκασμού, αλήθεια υπήρχε κάποιος «εκεί πάνω» που καραδοκούσε να βεβαιωθεί ότι δεν θα πήγαινα προς τα κρεατικά, αλλιώς με περίμενε το πυρ το εξώτερον;

Συνεχίσαμε να κάνουμε έτσι Πάσχα κάποια χρόνια. Να απολαμβάνουμε τους ατέλειωτους μπουφέδες το μεσημέρι και να επιλέγουμε το νηστίσιμο δείπνο μετά τον Επιτάφιο – γιατί πάντα υπήρχε και η πιο «κοσμική» επιλογή. Νηστίσιμο δείπνο σερβιριστό, που ναι μεν υστερούσε σε ποσότητα από το μεσημεριανό, αλλά δεν έπαυε να είναι πέντε πιάτων. Και, βέβαια, με τα λεφτά που είχαμε πληρώσει το άτομο για διαμονή και διατροφή, δεν μπαίναμε στον κόπο να αποφύγουμε το λάδι.

Εκείνες οι Μεγάλες Παρασκευές στα ξενοδοχεία έκαναν στο μυαλό μου τη νηστεία συνώνυμη με την εγκράτεια. Που μάλλον τελικά ταιριάζει με το πραγματικό νόημα της νηστείας.

Ξέρω, λοιπόν, ότι μπορώ να νηστέψω όποτε θέλω τρώγοντας πλουσιοπάροχα. Αλλά για μένα δεν έχει νόημα να νηστέψεις τρώγοντας μέχρι σκασμού. Ούτε έχει νόημα να φροντίσεις να αγοράσεις νηστίσιμο τυρί για να μη στερηθείς στη νηστεία τα γαλακτοκομικά. Για να μην μιλήσω για τη σοκολάτα, που τώρα την προτιμώ ούτως ή άλλως μαύρη, οπότε δεν τίθεται κανένα δίλημμα. Αν είναι να νηστέψεις, πρέπει πρώτα να καταλάβεις γιατί θες να το κάνεις, και όχι από ποια παρακαμπτήριο θα πας για να μη σου λείψει τίποτα.

Δεν μπορεί να υπάρξει Σαρακοστή χωρίς νηστεία. Φαίνεται, όμως, ότι πολλοί άνθρωποι σήμερα ή δεν παίρνουν τη νηστεία στα σοβαρά ή, αν την παίρνουν, παρεξηγούν τον πραγματικό πνευματικό σκοπό της. Για μερικούς νηστεία σημαίνει ένα συμβολικό «σταμάτημα» σε κάτι, για μερικούς άλλους νηστεία είναι μια προσεκτική τήρηση των νηστευτικών κανόνων.

Στη σημερινή αναφορά μου στο θέμα της νηστείας, αναφέρθηκα με λίγα λόγια στην πνευματικοσωτηριακη διάστασή της και την ανθρώπινη –υλική της διάσταση και όχι τόσο στις διατάξεις περί αποχής από ορισμένες τροφές, το είδος της νηστείας, την ποσότητα ή την ποιότητα των τροφών κ.λπ., τα οποία λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε. Όμως, για να μη μείνει εντελώς ασχολίαστο και αυτό το θέμα, θεωρούμε ότι την καλύτερη και συνάμα λακωνικότερη απάντηση την δίδει το αρχαιότατο έργο του τέλους του α’ αιώνα «Διδαχή των Αποστόλων»: «Τη νηστεία να την τηρείς όσο αντέχεις».

Κλείνοντας λέγω ότι αν είναι να νηστέψεις, πρέπει πρώτα να καταλάβεις γιατί θες να το κάνεις, και όχι από ποια παρακαμπτήριο θα πας για να μη σου λείψει τίποτα.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ