ΑΡΘΡΟ
του Παναγιώτη Χατζηγεωργίου
Δικηγόρου Δράμας
Το Bullying, δηλαδή η σωματική και ψυχολογική κακοποίηση, η μείωση και ταπείνωση, όχι μόνο στα σχολεία, αλλά και σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής και σε όλες τις ηλικίες και κοινωνικές ομάδες, προφανώς υπήρχε από πολλών ετών. Και ενδεχομένως σε ένα βαθμό να υπάρχει για πάντα.
Όπως άλλωστε και το Mobbing. Δηλαδή ο εργασιακός εκφοβισμός, η ψυχολογική και ηθική παρενόχληση με σκοπό την ταπείνωση, την απομόνωση, την απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο. Πλην όμως τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα για τον περιορισμό τους και ει δυνατόν την εξάλειψή τους.
Το 2006 ξεκίνησε το ανεξάρτητο κοινωνικό κίνημα του MeToo ενάντια στη σεξουαλική αρχικά παρενόχληση. Επεκτάθηκε όμως γρήγορα και στην κακοποίηση, βία και παρενόχληση οποιασδήποτε μορφής (λεκτική, ψυχολογική, σωματική, εκφοβισμό εργασιακό ή μη).
Ξεκίνησε από την Αμερικανίδα ακτιβίστρια Ταράνα Μπερκ το 2006. Το παρακολουθήσαμε να εξαπλώνεται ταχύτατα σε όλο τον κόσμο. Να γιγαντώνεται σαν χιονοστιβάδα. Είδαμε να ανοίγουν στόματα. Που ήταν ερμητικά κλειστά. Θαμμένες για χρόνια κραυγές να καταγγέλλουν. Να ζητούν δικαίωση. Για εγκλήματα που βίωσαν. Για εγκληματικές καταστάσεις που ζούνε ακόμη.
Να απαιτούν να δοθεί ένα τέλος. Το αίτημα ήταν ξεκάθαρο. STOP στη σεξουαλική παρενόχληση. STOP στην κάθε μορφής κακοποίηση. STOP στο Bullying. STOP στον εργασιακό εκφοβισμό (mobbing).
Το κίνημα βρίσκει διαρκώς και νέους υποστηρικτές. Εξαπλώνεται σε όλο και περισσότερους εργασιακούς και κοινωνικούς χώρους. Στον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό. Στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Στις τέχνες και τα γράμματα. Στις επιχειρήσεις και τα πανεπιστήμια. Στα χωριά και τις πόλεις. Στις γειτονιές και τα γήπεδα.
Σπάει η ομερτά. Το ένα μετά το άλλο τα άβατα της ενοχής και συνενοχής γκρεμίζονται. Ξεμπροστιάζονται θύτες. Τρέπονται σε κατηγορούμενους. Καταδικάζονται. Επέρχεται κάθαρση και δικαίωση σε μια σειρά εργασιακούς και επαγγελματικούς χώρους. Γιατί δεν υπήρχε χώρος αμόλυντος και άσπιλος.
Η κατάσταση προφανώς σήμερα και είναι πολύ καλύτερη. Θα ‘λεγε κανείς πως καμία έκφανση της κοινωνικής ζωής μας δεν έμεινε ανεπηρέαστη. Κανείς εργασιακός χώρος δεν ζει πλέον στο σκοτάδι και στη σιωπή. Πως όλοι πλέον είμαστε πιο προσεκτικοί. Πιο υποψιασμένοι. Πιο ευγενικοί. Γιατί τα υποψήφια θύματα μπορεί να αντιδράσουν. Γιατί οι επίδοξοι δράστες κινδυνεύουν να βρεθούν κατηγορούμενοι. Να διασυρθούν. Να τιμωρηθούν.
Η κατάσταση βέβαια δεν είναι ειδυλλιακή. Υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν. Η χώρα μας καταλαμβάνει την 3η θέση στην Ευρώπη στον τομέα του εργασιακού εκφοβισμού, του λεγόμενου mobbing (βλ. δημοσίευμα στο in.gr στις 3.12.2023). Εκφοβισμός όχι μόνο από εργοδότες, αλλά και συναδέλφους. Όχι μόνο από άνδρες, αλλά και από γυναίκες. Με τον όρο εννοείται η άμεση ή και έμμεση ψυχολογική και ηθική παρενόχληση με σκοπό την ταπείνωση, την απομόνωση, την απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο.
Ένας από τους εργασιακούς χώρους, όπου δεν έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα προόδου στο ζήτημα αυτό είναι τα Νοσοκομεία. Η κατάσταση στον χώρο της Υγείας παραμένει ζοφερή, όπως γνωρίζουν γιατροί, νοσηλευτές, εργαζόμενοι. Το εργασιακό bullying και mobbing ανθούν. Οι σεξιστικές συμπεριφορές είναι υπαρκτές. Η ψυχολογική βία και κακοποίηση παραμένουν.
Θύτες ενίοτε μεγαλογιατροί, καθηγητές, Διευθυντές και προϊστάμενοι. Αλλά και κάθε συνάδελφος παλιότερος, κάθε παλιός νοσηλευτής και εργαζόμενος. Θύματα οι ειδικευόμενοι, οι νεότεροι, το κατώτερο προσωπικό. Η κατάσταση θυμίζει στρατιωτική θητεία. Όπου οι παλιοί φαντάροι «πηδάνε» τους νεότερους. Οι οποίοι περιμένουν τη σειρά τους να παλιώσουν, να έρθει η νέα σειρά. Για να κάνουν τα ίδια στους «ψάρακες».
Είναι πολλά τα νέα αγόρια και κορίτσια, οι νέοι επιστήμονες και εργαζόμενοι εν γένει που βίωσαν τέτοιες καταστάσεις. Που δεν είναι απλά ηθικά απαράδεκτες. Αλλά και εγκληματικές. Και αξιόποινες. Νέοι άνθρωποι που έκλαψαν κρυφά. Που αναγκάστηκαν να εξωθηθούν σε παραίτηση. Να φύγουν στον ιδιωτικό τομέα. Να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό.
Το χειρότερο είναι πως όλοι γνωρίζουμε την εν λόγω επιεικώς απαράδεκτη και εγκληματική αυτή κατάσταση και σιωπούμε. Το ακόμη χειρότερο είναι ότι αποδεχόμαστε αυτή την κατάσταση ως κανονικότητα. Κανείς από τους εργαζόμενους στα Νοσοκομεία δεν τολμάει να μιλήσει. Κι αν ορισμένοι το τολμήσουν, θα πρέπει να έχουν έτοιμη και την παραίτησή τους. Γιατί θα στοχοποιηθούν. Θα εξαναγκαστούν να παραιτηθούν.
Και δυστυχώς γνωρίζουν ότι και να διαμαρτυρηθούν δεν θα δικαιωθούν. Και να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη, δεν θα βρούνε το δίκιο τους. Όπως πριν από λίγους μήνες, που μετά από καταγγελία η Επιθεώρηση Εργασίας Δράμας προέβη σε μήνυση, γιατί εργαζόμενοι του Νοσοκομείου Δράμας εργάζονταν παράνομα υπερωρίες και δεν έπαιρναν άδειες και ρεπό.
Συχνά και όλο το προσωπικό των Νοσοκομείων υφίσταται αυτό τον εργασιακό εκφοβισμό. Τον Αύγουστο του 2019 στο Νοσοκομείο της Λεμεσού στην Κύπρο όλο το προσωπικό κατήγγειλε εργασιακό εκφοβισμό. Λόγω υποστελέχωσης η Διοίκηση απαιτούσε εκβιαστικά από το προσωπικό να εργαστεί υπερωριακά για να καλυφθούν τα κενά.
Όπως γίνεται και στα δικά μας Νοσοκομεία εδώ στην Ελλάδα. Όπου η πολιτική ηγεσία κάνει τα στραβά μάτια. Όπου οι Διοικήσεις ΥΠΕ και Νοσοκομείων πιέζουν για περισσότερες ακόμη εφημερίες. Ει δυνατόν μέρα – παρά μέρα. Και ας εργάζονται οι γιατροί παράνομα πέραν των 48 ωρών εβδομαδιαίως που ορίζει η Ευρωπαϊκή Οδηγία και έχει ψηφίσει εδώ και χρόνια και η Ελληνική Βουλή. Και ας ξεπερνάνε συχνά ακόμη και τις 60 ώρες την εβδομάδα, τις οποίες υποτίθεται για μερικά μόνο χρόνια και με την έγγραφη συναίνεση των γιατρών θα μπορούσε να επιτρέψει η Ελληνική Πολιτεία.
Από τις ελάχιστες έρευνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στα Νοσοκομεία της χώρας μας (βλέπε: ΠΑΓΝΗ, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου) προκύπτει πως το mobbing ζει και βασιλεύει. Στο Νοσοκομείο του Ηρακλείου βρέθηκε το 6,3% να αναγνωρίζει τον εαυτό του ως θύμα σοβαρού και το 37,6% ως θύμα περιστασιακού mobbing. Οι άνδρες είναι συχνότερα θύτες και οι γυναίκες θύματα. Ως θύματα χαρακτηρίζονται περισσότερο οι γιατροί σε σχέση με τους νοσηλευτές και το κατώτερο προσωπικό σε σχέση με τους ανώτερους ιεραρχικά.
Σε μελέτες σε 5 Νοσοκομεία μας διαπιστώθηκε πως το νοσηλευτικό προσωπικό είχε βιώσει πράξεις εργασιακού εκφοβισμού σε ποσοστό 30% στους χώρους εργασίας μόνο τους τελευταίους 6 μήνες της έρευνας. Και όλα αυτά με δυσμενέστατο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του προσωπικού.
Προφανώς για την έκρυθμη αυτή κατάσταση υπάρχουν ελαφρυντικά. Είναι η τεράστια πίεση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Είναι η εξουθένωση και η υπερκόπωση. Η τεράστια ευθύνη του λειτουργήματός τους. Πλην όμως καμία δικαιολογία δεν μπορεί να απαλλάξει των ευθυνών τόσο την πολιτική ηγεσία, όσο και τις Διοικήσεις των Νοσοκομείων που ανέχονται αυτή την κατάσταση. Ούτε και κάθε γιατρό, νοσηλευτή, εργαζόμενο που ξεχνά την ανθρωπιά του και προσβάλλει συναδέλφους του.
Ίσως τα Νοσοκομεία αποτελούν το τελευταίο άβατο του bullying και του mobbing. Γι αυτό και επείγει να ξεκινήσει άμεσα MeToo και στον χώρο της Υγείας. Να συσταθούν το συντομότερο σύλλογοι σε κάθε Νοσοκομείο, που θα έχουν ως αποκλειστική μέριμνα και σκοπό να παρακολουθούν και να καταγγέλλουν τέτοια φαινόμενα. Να στηρίζουν τα θύματα.
Αν θέλουμε να έχουμε καλύτερη Δημόσια Υγεία. Καλύτερους γιατρούς, νοσηλευτές και εργαζόμενους. Καλύτερους ανθρώπους στα Νοσοκομεία μας.
