Η πανδημία έφερε εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη αντιμετώπους με το πένθος για χαμό αγαπημένου προσώπου. Τι λέει γι’ αυτό η ψυχολογία.
Από τη στιγμή που θα διαγνωστεί ένα άτομο με κορονοϊό, η πορεία της ασθένειας μπορεί να ποικίλει από την πλήρη ίαση μέχρι το θάνατο. Οι συναισθηματικές αντιδράσεις του ασθενούς με κορωνοιού και του οικείου περιβάλλοντός του ακολουθούν τις συναισθηματικές αντιδράσεις κάθε ασθενούς που έρχεται αντιμέτωπος με μια χρόνια ή απειλητική για την ζωή του ασθένεια. Συναισθήματα όπως αυξημένο άγχος, οργή, ενοχή, θλίψη, έντονες σκέψεις αναφορικά με τον θάνατο, αγωνία είναι μερικά μόνο από όσα ορίζουν τη νέα πραγματικότητα για αυτά τα άτομα.
Η πανδημία του κορονοιού είναι πρωτόγνωρη για την παγκόσμια κοινωνία. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν μελέτες από αντίστοιχες περιπτώσεις πανδημιών, καθώς η τελευταία πανδημία έγινε το 1920 και τα στοιχεία είναι ελλιπή.
Η μεγαλύτερη συνέπεια του COVID-19 είναι η αυξημένη θνησιμότητα ανθρώπων, κυρίως ηλικιωμένων και η απώλεια των οποίων οδηγεί σε πένθος. Η απώλεια ενός στενού φίλου ή ενός μέλους της οικογένειας είναι μία από τις πιο δύσκολες καταστάσεις που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας. Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ζωής, ωστόσο μπορεί να μας οδηγήσει σε παρατεταμένες περιόδους θλίψης ή ακόμα και κατάθλιψης. Ο καθένας μας αντιδρά διαφορετικά στην απώλεια και χρησιμοποιεί τους δικούς του μηχανισμούς αντιμετώπισης της νέας κατάστασης. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ανακάμψουν από μόνοι τους με το πέρασμα του χρόνου, εάν έχουν ένα υποστηρικτικό δίκτυο και υγιείς συνήθειες.
Μία επιπλέον δυσκολία με τη διαχείριση του πένθους λόγω COVID-19 είναι η αδυναμία, εξαιτίας της απομόνωσης των οικείων προσώπων, να είναι κοντά στον ασθενή και να τον αποχαιρετήσουν. Αυτό βιώνεται τραυματικά τόσο από τους συγγενείς όσο και από τον ίδιο τον ασθενή και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό που καλείται να αποχαιρετήσει τον ασθενή στη θέση της οικογένειας του.
Η ψυχίατρος Elisabeth Kübler – Ross ήταν η πρώτη που μίλησε για στάδια στο πένθος. Συναισθηματικές φάσεις, δηλαδή, που περνάει κάθε άνθρωπος που έρχεται αντιμέτωπος με οποιαδήποτε απώλεια, όπως μια χρόνια ασθένεια ή ο θάνατος. Τα στάδια αυτά είναι 1. Άρνηση, 2. Θυμός, 3. Διαπραγμάτευση, 4. Κατάθλιψη και 5. Αποδοχή.
1. Άρνηση: Αποτελεί το πρώτο στάδιο, όπου το άτομο δεν μπορεί να δεχτεί τη κατάσταση, ότι δηλαδή η ασθένεια ή ο θάνατος είναι ένα πραγματικό γεγονός (άρνηση της πραγματικότητας). Πρόκειται για έναν αμυντικό μηχανισμό που βοηθάει από την μια στη μείωση του αρχικού πόνου και από την άλλη δίνεται χρόνος στην αναγνώριση και κατανόηση ότι κάτι διαφορετικό έχει συμβεί.
2. Θυμός: Η αρχική άρνηση της πραγματικότητας δίνει τη θέση της σιγά σιγά στην αναγνώριση αυτού που συμβαίνει πραγματικά. Σε αυτό το στάδιο, κάνει την εμφάνισή του ο έντονος ψυχικός πόνος, που όμως δεν είναι εύκολο να γίνει αποδεκτός και κατανοητός. Το άτομο που πενθεί θυμώνει. Ο θυμός είναι έντονος και στρέφεται προς τους πάντες. Κυρίως, όμως, σε όσους είναι πιο κοντά και στους οποίους προσπαθεί να ρίξει ευθύνες. Πολύ σύντομα εμφανίζονται και σωματικές αντιδράσεις, όπως απώλεια ύπνου, απώλεια της όρεξης, αίσθημα κόπωσης ή υπερένταση. Πόνοι στην πλάτη, το κεφάλι, πικρή γεύση στο στόμα, στεγνό ή ξηρό λαιμό, δύσπνοια, ταχυπαλμίες, ζαλάδες και ρίγη, τυμπανισμοί, απώλεια μαλλιών ή άσπρισμα μαλλιών.
3. Διαπραγμάτευση: Στο στάδιο αυτό, ο πεθνών αναρωτιέται τι θα μπορούσε να είχε κάνει για να αποτρέψει την απώλεια. Συνήθως, ο θυμός που ένιωθε στο προηγούμενο στάδιο, τώρα εσωστρέφεται, δημιουργώντας ενοχές και τύψεις. Αρχίζει τότε να διαπραγματεύεται. Προσπαθεί να παζαρέψει την εξαγορά χρόνου, προκειμένου π.χ. να μη χάσει ένα αγαπημένο πρόσωπο από κάποια ασθένεια.
4. Κατάθλιψη: Ο πενθών αρχίζει και συνειδητοποιεί την απώλεια και να εμφανίζει σημάδια κατάθλιψης. Συνήθως οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά προσπαθούν να του δείξουν ότι η ζωή συνεχίζεται και ότι θα πρέπει να σταθεί ξανά στα πόδια του. Αυτές οι προσπάθειες, όμως, δεν φέρνουν αποτέλεσμα καθώς το άτομο έχει ανάγκη από χρόνο να πενθήσει, να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του και να σταματήσει να τα αποφεύγει. Συχνά εμφανίζονται διαταραχές σε σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο, όπως διαταραχές στον ύπνο, απώλεια ή αύξηση της όρεξης, νευρικότητα, παραισθήσεις, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης.
5. Αποδοχή: Ο πενθών γνωρίζει πλέον ότι η απώλεια είναι υπαρκτή, είτε πρόκειται για απώλεια που έχει συμβεί είτε πρόκειται για απώλεια που θα συμβεί. Και στις δύο περιπτώσεις αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα, παρά μόνο να διατηρήσει στη μνήμη του το αγαπημένο του πρόσωπο, συνεχίζοντας να ζει.
Εφόσον η απώλεια είναι κομμάτι της ζωής, αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει μία τυπική αντίδραση σε αυτήν. Τα στάδια του πένθους, δεν είναι άλλο παρά αντιδράσεις που ενεργοποιούνται σε όλους όσους βιώνουν πένθος, χωρίς να σημαίνει ότι όλοι θα περάσουν υποχρεωτικά και διαδοχικά από αυτά, ούτε ότι ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να περάσει και τα πέντε στάδια. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι το άτομο που πενθεί έχει εναλλαγές στην διάθεση. Αισθάνεται άλλοτε ότι το πένθος είναι οδυνηρό και άλλοτε νιώθει καλύτερα.
Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι κάποια άτομα ξεπερνούν την απώλεια χωρίς να έχουν περάσει από κανένα στάδιο. Το σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πως δεν πρόκειται για ένα αυστηρό πλαίσιο που ενεργοποιείται σε όλους όσους πενθούν και πρέπει να γνωρίζουν κάθε φορά σε ποια στάδιο βρίσκονται, αλλά μια προσπάθεια κατανόησης των όσων βιώνουν αυτοί που πενθούν.
***Η Μαριάνθη Σπουργίτη είναι πτυχιούχος του τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δίδασκε μαθήματα ψυχολογίας σε Δημόσια Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης. Επίσης, υπήρξε εκπαιδεύτρια σε τμήματα Σχολών Γονέων παρέχοντας συμβουλευτική και ενημέρωση σε θέματα ανατροφής και προάσπισης των δικαιωμάτων των παιδιών. Στο παρελθόν, έχει εργαστεί σε διάφορες δομές του δημοσίου τομέα. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται σε Κέντρο Κοινότητας Δήμου της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης. Είναι δημιουργός και διαχειρίστρια του ιστολογίου “Η ειδική αγωγή με απλά λόγια”. Ασχολείται ερασιτεχνικά με τη συγγραφή παιδικών και εφηβικών μυθιστορημάτων.
Πηγή: news247.gr
