«Δεν αποδεικνύεται η έννοια της προβοκάτσιας με την κλασική έννοια του όρου»

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «Η ΑΤΥΧΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ -1941- ΚΑΤΑ ΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ» (ΕΚΔ. «ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ») ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΥΝΕΓΡΑΨΕ Ο ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΠ. ΣΦΕΤΑΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι.Μ. ΔΡΑΜΑΣ

• «Οι βουλγαρικές αρχές γνώριζαν τα τεκταινόμενα, ακόμη και τον χρόνο στον οποίο θα γίνει, απλά περίμεναν να εκδηλωθεί η εξέγερση, η οποία ήταν καταδικασμένη, για να έχουν το λόγο να συνεχίσουν τη βουλγαρική πολιτική (εκβουλγαρισμό)»

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΣΠΥΡΟΣ ΛΑΤΣΑΣ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΙΟΥΤΟΠΟΥΛΟΣ

Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημαρχείου Δράμας, η παρουσίαση του βιβλίου με τίτλο «Η ατυχής εξέγερση της Δράμας -1941- κατά τα Βουλγαρικά Στρατιωτικά αρχεία» (Εκδόσεις «Κυριακίδη»). Το βιβλίο συνέγραψε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Βαλκανικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. κ. Σπυρίδων Σφέτας μετά των συνεργατών του, με χρηματοδότηση της έρευνας των βουλγαρικών στρατιωτικών αρχείων από την Ιερά Μητρόπολη Δράμας.

Παρόντες, μεταξύ άλλω, ήταν ο Βουλευτής Ν.Δ. Νομού Δράμας κ. Δημήτρης Κυριαζίδης, οι Αντιδήμαρχοι του Δήμου Δράμας κ.κ. Γιώργος Παπαδόπουλος και Άγγελος Σολάκης, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι του Δήμου Δράμας κ.κ. Τάσος Χατζηγιάννης, Στέργιος Ηλιόπουλος και Γιάννης Στεφανίδης, ο πρώην Υπουργός, πρώην Βουλευτής και πρώην Δήμαρχος Δράμας κ. Μαργαρίτης Τζίμας, ο πρώην Βουλευτής και πρώην Νομάρχης Δράμας κ. Κωνσταντίνος Ευμοιρίδης και ο πρώην Δήμαρχος Δράμας κ. Θωμάς Μαργαρίτης.

Το βιβλίο αναφέρεται στην εξέγερση που σημειώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1941 στη Δράμα και είχε ως αποτέλεσμα την σφαγή χιλιάδων πολιτών ως αντίποινα από τις δυνάμεις της βουλγαρικής Κατοχής. Ο πρόλογος είναι από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δράμας κ.κ. Παύλο και η εισαγωγή από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Βαλκανικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. κ. Σπυρίδωνα Σφέτα. Στο βιβλίο παρουσιάζονται έγγραφα από τα βουλγαρικά στρατιωτικά αρχεία σχετικά με τα γεγονότα της Δράμας τον Σεπτέμβριο του 1941 και συγκεκριμένα εκθέσεις Βουλγάρων αστυνομικών και κατασκόπων για τη σχεδιαζόμενη εξέγερση, για την ενημέρωση της βουλγαρικής κρατικής ιεραρχίας για τη σχεδιαζόμενη επίθεση, βουλγάρικες εκθέσεις για την κατάπνιξη της εξέγερσης, καταθέσεις αιχμαλώτων, καθώς και έγγραφα σχετικά με ποινικές διώξεις Βούλγαρων αξιωματικών από το Κομμουνιστικό καθεστώς της Βουλγαρίας για τη συμμετοχή τους στα γεγονότα της Δράμας. Στο Παράρτημα του βιβλίου παρουσιάζεται φωτογραφικό υλικό από προκηρύξεις, τηλεγραφήματα, αποφάσεις, πρακτικά σχετικά με την εξέγερση της Δράμας, αλλά και όψεις της κατεχόμενης Δράμας.

Εισαγωγικά στην εκδήλωση τοποθετήθηκε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δράμας κ.κ. Παύλος, ο οποίος ανέφερε: «Η ομίχλη των μετεμφυλιακών παθών και ερίδων βαρυτάτη επέπεσεν επί των τραγικών γεγονότων της 29 Σεπτεμβρίου 1941 στην Επαρχία της Δράμας, σκιάζουσα την ερμηνεία τους, όχι όμως και το μεγαλείο της θυσίας των θυμάτων. Δυστυχώς, εκ των πρωταγωνιστών ουδείς επέζησε, με αποτέλεσμα την απώλεια της μαρτυρίας τους για τα συντελεσθέντα. Οι τυποποιημένοι εορτασμοί, οι ιδιοτελείς πρακτικές, η μεροληπτική αναφορά στα γεγονότα ανάλογα με την κομματική ταυτότητα των ομιλητών, πού χαρακτηρίζονται από ιστορική μυωπία και αδυναμία πρόσληψης της ιδιαιτερότητας της θυσίας, έχουν ως αποτέλεσμα την απαξίωση της ιερότητας πού πρέπει να περιβάλλει τις εκδηλώσεις πού πραγματοποιούνται. Η Ιερά Μητρόπολις Δράμας επιθυμούσα να συμβάλει στην αποκάθαρση της ιστορικής αλήθειας χρηματοδότησε την έρευνα των βουλγαρικών στρατιωτικών αρχείων, και στην παρούσα έκδοση παρουσιάζει τον καρπό της έρευνας πού διενήργησε ο αναπληρωτής καθηγητής Βαλκανικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. κ. Σπυρίδων Σφέτας μετά των συνεργατών του. Ο αμερόληπτος αναγνώστης θα πληροφορηθεί για το πώς οι κατακτηταί και θύται διαχειρίστηκαν το ζήτημα αυτό πριν και μετά, και θα εξάγει τα ανάλογα συμπεράσματα. Πιστεύοντας ότι η εργασία αυτή προσθέτει το δικό της άνεμο στη διάλυση της ομίχλης γύρω από τα τραγικά γεγονότα της Δράμας του 1941, εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας στον ελλογιμώτατο καθηγητή και τους συνεργάτες του για την κοπιώδη προσπάθειά τους, στον εκδοτικό οίκο των αδελφών Παύλου και Δέσποινας Κυριακίδη, καθώς και στο συμπολίτη μας Αθανάσιο Κάζη για το φωτογραφικό υλικό πού κοσμεί το βιβλίο».

Ο Μητροπολίτης Δράμας ανέγνωσε χαιρετισμό από τον συνεκδότη κ. Κυριακίδη και συνέχισε λέγοντας: «Ασφαλώς κάποιοι από τους παρισταμένους πέρα του ενδιαφέροντος για την ιστορία του τόπου μας, θέλουν να εξετάσουν και το βιβλίο ανάλογα με την κομματική τοποθέτησή τους και τα ιδεολογήματα τα οποία έχουν. Η Ιστορία, όμως, δεν διερευνάται κατά αυτόν τον τρόπο. Στα αμέσως Μετεμφυλιακά χρόνια γράφτηκαν πολλά και για το 1941 και για τα γεγονότα της Δράμας. Χρειάζεται οι νεότεροι ιστορικοί να τα αποκαθάρουν». «Νομίζουμε ότι αυτή η έκδοση θα συμβάλλει στο να διαλευκανθεί κυρίως αυτό που λέγεται το αν ήταν προβοκάτσια ή αν όντως συνεργάστηκαν οι εδώ με τους Βούλγαρους για να γίνει αυτό το τραγικό γεγονός, το οποίο παρά την τραγικότητα έχει και μια μεγάλη πράξη ηρωισμού και πράξη για την πατρίδα», πρόσθεσε ο Σεβασμιώτατος κ.κ. Παύλος. Όπως είπε του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι μετά τη σοσιαλιστική επανάσταση στη Βουλγαρία, οδηγήθηκαν στα δικαστήρια κάποιοι χαμηλόβαθμοι στρατιωτικοί για τα γεγονότα της Δράμας και επεσήμανε: «Και την πλήρωσαν αυτοί τη νύφη, ενώ οι μεγάλοι δεν ξέρουμε πώς τη γλύτωσαν. Ως συνήθως έτσι πάντοτε συμβαίνει. Έχουμε και τα πρακτικά της δίκης του εύελπι Κίνιν, ο οποίος διατάχθηκε στη Χωριστή να εκτελέσει τους κατοίκους και την πρώτη μέρα απελευθέρωσε 120 για να σωθούν». Μάλιστα, για τον Βούλγαρο αξιωματικό Γκέοργκι Κίνιν ο Μητροπολίτης Δράμας σημείωσε: «Οδηγήθηκε ως εγκληματίας, αποτάχθηκε από τον στρατό και ταλαιπωρήθηκε και αυτός και η οικογένειά του, ενώ στο πρόσωπό του νομίζω οι Βούλγαροι θα έπρεπε να βρουν και να τιμήσουν έναν ανθρωπιστή, ο οποίος μέσα στα πάθη αυτά του πολέμου προέταξε την ανθρώπινη πλευρά από την στρατιωτική διαταγή της εκτέλεσης και έσωσε 120 ανθρώπους».

Η εκδήλωση συνεχίστηκε με χαιρετισμούς από το Βουλευτή κ. Δημήτρη Κυριαζίδη και τον Αντιδήμαρχο κ. Γιώργο Παπαδόπουλο, ως εκπρόσωπο του Δημάρχου Δράμας κ. Χριστόδουλου Μαμσάκου.

Στη συνέχεια ο λόγος δόθηκε στο συγγραφέα του βιβλίου, Αν. Καθηγητή Βαλκανικής Ιστορίας του Α.Π.Θ., κ. Σπυρίδων Σφέτα, ο οποίος εξήγησε στο ακροατήριο για ποιο λόγο αποφάσισε να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα. Όπως είπε ένα μεγάλο ζήτημα εκείνη την εποχή, το 1994, ήταν κατά πόσο η εξέγερση ήταν προβοκάτσια και κατά πόσο οι Βούλγαροι γνώριζαν και περίμεναν να εκδηλωθεί η εξέγερση για να εδραιώσουν την κατοχή τους. Στη συνέχεια μίλησε για τους λόγους που τον οδήγησαν στην επιλογή να στραφεί προς πηγές στη Βουλγαρία, καθώς οι Βούλγαροι ιστορικοί χρησιμοποιούσαν τις πηγές κατά το δοκούν, ερμηνεύοντας τα επίσημα έγγραφα κατά το δοκούν. Ο κ. Σφέτας στάθηκε ακόμη στο ιστορικό των ενεργειών που έγιναν για να αποκτήσει πρόσβαση στα έγγραφα, επισημαίνοντας ότι «ο ιστορικός δουλεύει με πηγές» και ότι «οι προφορικές μαρτυρίες είναι καλές στο βαθμό που ενισχύουν τα γεγονότα, αλλά δεν μπορούμε να στηριχθούμε μόνο με μαρτυρίες ανθρώπων μετά από 40-50-60 χρόνια».

Μετέπειτα, ο κ. Σφέτας περιέγραψε το γενικό περιβάλλον της εποχής, πριν από την εκδήλωση της εξέγερσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Βουλγαρία, ενώ δεν έλειψαν οι αναφορές στις εξελίξεις στα Βαλκάνια, αλλά και στην Ευρώπη. Από αυτό το γενικό πλαίσιο ο Αν. Καθηγητής Βαλκανικής Ιστορίας μετέβη στο ειδικό, δηλαδή στην κατάσταση στη Δράμα και ευρύτερα στην Ανατολική Μακεδονία. Από όσα ανέφερε ο κ. Σφέτας, μετά την έρευνα στα βουλγαρικά στρατιωτικά αρχεία, προκύπτει ότι η εκδοχή της προβοκάτσιας δεν προκύπτει. Αυτό που προκύπτει, όπως σημείωσε, είναι ότι ο Βούλγαρος Πρωθυπουργός και Γενικό Επιτελείο της Βουλγαρίας είχαν ενημερωθεί ότι κάτι σοβαρό ετοιμάζεται και «δεν πήραν κανένα ουσιαστικό μέτρο αποτροπής ενός κινδύνου τον οποίο η Βουλγαρία θα αντιμετώπιζε. Προφανώς περίμεναν την εξέγερση, την οποία θα κατέπνιγαν για να έχουν λόγο να συνεχίσουν τη σκληρή βουλγαρική πολιτική».

Συμπερασματικά, ο κ. Σφέτας ανέφερε πως «δεν αποδεικνύεται η έννοια της προβοκάτσιας με την κλασική έννοια του όρου». Επίσης, «οι βουλγαρικές αρχές γνώριζαν τα τεκταινόμενα, ακόμη και τον χρόνο στον οποίο θα γίνει, απλά περίμεναν να εκδηλωθεί η εξέγερση, η οποία ήταν καταδικασμένη, για να έχουν το λόγο να συνεχίσουν τη βουλγαρική πολιτική (εκβουλγαρισμό)». «Αν είχαν κάποια γνώση οι δικοί μας για το τι τεκταίνεται στη Βουλγαρία (ρώσοι αλεξιπτωτιστές) τα οποία παρουσίαζαν αυτοί διαφορετικά γεγονότα, ότι θα γίνει επανάσταση, αυτό γινόταν όχι μέσα από Βουλγάρων πρακτόρων (δεν αποδεικνύεται κάτι τέτοιο), αλλά γινόταν μέσω επαφών που είχαν με άτομα στη Βουλγαρία που πρόσκεινταν στο Κ.Κ.» επεσήμανε ο κ. Σφέτας και πρόσθεσε: «Ο αγώνας είναι απελευθερωτικός, είναι πατριωτικός αγώνας, άσχετα αν υπάρχει στο πίσω μέρος και το άλλο. Αυτό που προβαλλόταν ήταν τελικά πατριωτικός αγώνας».

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας ακολούθησε διάλογος με τον συγγραφέα. Μεταξύ των όσων τοποθετήθηκαν και έθεσαν ερωτήματα ήταν και οι κ.κ. Δημήτρης Πασχαλίδης και Τάσος Χατζηαναστασίου, συγγραφείς του βιβλίου «Τα γεγονότα της Δράμας (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 1941) Εξέγερση ή προβοκάτσια;» (Εκδ. ΔΕΚΠΟΤΑ).

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τον επίλογο από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δράμας κ.κ. Παύλο, ο οποίος στάθηκε στην ευθύνη των πολιτικών «για την αναγνώριση της θυσίας και της μαρτυρικότητας των κατοίκων», ενώ πρόσθεσε, αναφέροντας και παραδείγματα, ότι και «οι ίδιοι οι δημότες δεν αισθάνονται αυτή την μαρτυρικότητα». Μάλιστα, ο Μητροπολίτης Δράμας έκανε λόγο για πνευματική κατάπτωση, εξαιτίας της οποίας δεν μπορεί να προσληφθεί το μήνυμα αυτής της θυσίας και τόνισε ότι πρέπει να παραμεριστούν τα μετεμφυλιακά πάθη και με ηρεμία να εξεταστούν τα ίδια τα γεγονότα. «Να τοποθετήσουμε την Ιστορία στο βαθμό που επιτρέπει η ανθρώπινη ατέλεια στις ορθές της βάσεις με στοχοθεσία πάντοτε την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας» ανέφερε χαρακτηριστικά και σημείωσε ότι αυτό «μάλλον θα γίνει από τις νεότερες γενιές».

Παράλληλα, ο Σεβασμιώτατος κ.κ. Παύλος στάθηκε στο γεγονός ότι δεν γίνονται εκδηλώσεις από τους φορείς για τα 100 χρόνια από τη Β’ Βουλγαρική Κατοχή (1916-1918), ανακοινώνοντας ότι ως συνέχεια της προσπάθειας που καταβάλλεται από την Ιερά Μητρόπολη Δράμας βρίσκεται στο τυπογραφείο «ένας πολύ σπουδαίος τόμος που αφορά τη σύληση των κειμηλίων της Ιεράς Μονής Εικοσιφοινίσσης». Πρόκειται για «επιστημονική μελέτη που περιγράφει όχι μόνο τα γεγονότα, αλλά καταγράφει και την πορεία όλων των κειμήλιων –όσων τουλάχιστον έχουν εντοπιστεί- από τη στιγμή που έφυγαν από εδώ, πού πήγαν, πού βρίσκονται στο εξωτερικό. Έχει βιογραφικά των πρωταγωνιστών που παρουσιάζονται για πρώτη φορά». Ο Μητροπολίτης Δράμας τόνισε ότι τους επομένους μήνες θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη εκδήλωση, «με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επισημότητα» για το γεγονός της μη έως τώρα δικαίωσης της Μονής Εικοσιφοινίσσης μαζί με την παρουσίαση αυτού του τόμου, ζητώντας «να τύχει ανάλογης συμπαράστασης από την ελληνική Πολιτεία».