«Μόνο με την υπεύθυνη μνήμη μπορούμε να βρούμε το δρόμο μας για το μέλλον»

ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ Η Ζ’ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ «Η ΔΡΑΜΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ» ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΔΡΑΜΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ: ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ, ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΤΟΧΗ, ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ»

• Χρ. Μαμσάκος, Δήμαρχος Δράμας: «Θέλουμε να μεταδώσουμε το χθες στα παιδιά μας, ώστε να βαδίσουν σε ένα ισχυρό παρόν και μέλλον, γνωρίζοντας καλύτερα τον τόπο τους, τον τόπο μας»
• Ε. Χατζηβασιλείου, Πρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής της Συνάντησης: «Το ξεπέρασμα του εθνικισμού γίνεται με την υπεύθυνη μνήμη και όχι με λήθη επιβαλλόμενη από πάνω, γιατί τότε ξανάρχεται ο εθνικισμός πολύ χειρότερα»
• Ανακήρυξη ως επίτιμων δημοτών του Δήμου Δράμας των Ν. Βαγενά και Κ. Μπουραζέλη – Βράβευση των ερευνητών Α. Κάζη και Δ. Πασχαλίδη

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΙΟΥΤΟΠΟΥΛΟΣ

Πραγματοποιήθηκε από την Παρασκευή 16 έως την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2018, στο Δημοτικό Ωδείο Δράμας η ζ’ Επιστημονική Συνάντηση «Η Δράμα και η Περιοχή της – Ιστορία και Πολιτισμός» με θέμα «Η Δράμα και η περιοχή της κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο: ενσωμάτωση, δεύτερη κατοχή, ανασυγκρότηση».

Η συγκεκριμένη Επιστημονική Συνάντηση αποτέλεσε μια ουσιαστική επιστημονική συζήτηση, καλύπτοντας ένα κενό για την τοπική ιστορία, 100 χρονιά μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) και της Β’ Βουλγαρικής Κατοχής στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας (1916-1918), η οποία για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμενε στην αφάνεια. Παράλληλα εξετάστηκε το ζήτημα της ενσωμάτωσης της Ανατολικής Μακεδονίας από το 1913 και έπειτα στον εθνικό κορμό, αλλά και οι προσπάθειες ανασυγκρότησης που ακολούθησαν μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Για το αφανές της περιόδου εκείνης, ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής της Συνάντησης, Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου, ανέφερε σε δηλώσεις του στα τοπικά Μ.Μ.Ε. κατά την έναρξη του συνεδρίου: «Ο Εθνικός Διχασμός κατέφαγε τα πάντα στη μνήμη μας. Αυτό ενδιέφερε την εθνική ατζέντα, το ζήτημα δηλαδή της εσωτερικής διχόνοιας μεταξύ Βενιζελικών και Αντιβενιζελικών, ενώ βέβαια μόλις λίγα χρόνια μετά ήρθε η Μικρασιατική Καταστροφή, που ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή στην τρισχιλιετή ιστορία του Ελληνισμού, η οποία προφανώς με τη δική της κλίμακα επισκίασε όλα τα υπόλοιπα. Πρέπει να παραδεχτούμε όμως ότι και από την πλευρά της Ανατολικής Μακεδονίας, από τη δική μας τοπική κοινωνία, δεν έχει γίνει αντίστοιχη προσπάθεια, ώστε να μπει στην εθνική δημόσια συζήτηση το θέμα αυτό της Κατοχής. Είναι ξεχασμένη. Πολλοί λίγοι άνθρωποι εκτός της δικής μας περιοχής θυμούνται ότι υπήρξε Κατοχή και μάλιστα τόσο σκληρή. Κατά τη γνώμη μου, η σκληρότερη από τις τρεις ήταν αυτή, στην Ανατολική Μακεδονία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επομένως θα έλεγα ότι είναι ένας συνδυασμός παραγόντων. Και η υπερβολική έμφαση στο ζήτημα του Εθνικού Διχασμού και η διχόνοια, το γεγονός ότι σύντομα ήρθε η Μικρασιατική Καταστροφή που με τη δική της κλίμακα επισκίασε τα άλλα πράγματα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι έχουμε κι εμείς ευθύνες που δεν βάλαμε το θέμα στον εθνικό διάλογο».

Κατά τη διάρκεια της Επιστημονικής Συνάντησης διακεκριμένοι εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας και ερευνητές διαφόρων επιστημονικών τομέων έριξαν φως σε άγνωστες πτυχές της τοπικής ιστορίας, με την πλούσια θεματολογία που αναπτύχθηκε να αφορά, σύμφωνα με τον κ. Χατζηβασιλείου, «τα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής, το Μακεδονικό και τις παραμέτρους του, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις παραμέτρους στην περιοχή μας, την καθημερινότητα της Κατοχής, κυρίως από τη σκοπιά του πληθυσμού της κατεχόμενης περιοχής, των Ελλήνων, αλλά όχι μόνο των Ελλήνων», «τη θέση του μουσουλμανικού πληθυσμού, γιατί δεν είχε γίνει ακόμη ανταλλαγή, τη θέση του εβραϊκού πληθυσμού της περιοχής», «την πολιτική των κατακτητών και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, κυρίως τις αεροπορικές, που χαρακτήρισαν την περιοχή μας», «τα ζητήματα της ανασυγκρότησης μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως της ανθρωπιστικής βοήθειας, σε μια περιοχή, η οποία είχε πληγεί βαρύτατα κατά την Κατοχή και κινδύνευε με χιλιάδες νεκρούς από πείνα αμέσως μετά τη λήξη της Κατοχής», καθώς και «τη μνήμη, πως δηλαδή θυμόμαστε σε τοπικό επίπεδο, αλλά και σε εθνικό επίπεδο, τα επίπεδα αυτά».

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη ζ’ Επιστημονική Συνάντηση προσκλήθηκαν και Βούλγαροι ιστορικοί, οι οποίοι επέλεξαν να μην συμμετάσχουν. Για το συγκεκριμένο θέμα ο κ. Χατζηβασιλείου, στις δηλώσεις του, επεσήμανε: «Προσπαθήσαμε να φέρουμε Βουλγάρους επιστήμονες, συναδέλφους. Είναι μέρος της εξέλιξης της επιστημονικής πραγμάτευσης του ζητήματος. Εμένα δεν με ξενίζει. Είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο θέμα. Σέβομαι απόλυτα τους συναδέλφους, οι οποίοι προτίμησαν να μην προσέλθουν σε αυτή τη φάση. Είναι βέβαιο ότι εφόσον κάνουμε επιστημονική πραγμάτευση, θα έρθει η στιγμή που θα μπορούμε να το κάνουμε και μαζί». Μάλιστα, ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής της Συνάντησης υπογράμμισε: «Το ξεπέρασμα του εθνικισμού γίνεται με την υπεύθυνη μνήμη και όχι με λήθη επιβαλλόμενη από πάνω, γιατί τότε ξανάρχεται ο εθνικισμός πολύ χειρότερα. Μόνο με την υπεύθυνη μνήμη μπορούμε να βρούμε το δρόμο μας για το μέλλον».

Η έναρξη της Συνάντησης πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Παρασκευής 16 Νοεμβρίου και περιελάμβανε, πέρα από τους χαιρετισμούς, την ανακήρυξη ως επίτιμων δημοτών του Δήμου Δράμας, μετά από σχετικές αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, των κ.κ. Νάσου Βαγενά και Κωνσταντίνου Μπουραζέλη, καθώς και τη βράβευση των ερευνητών κ.κ. Αθανάσιου Κάζη και Δημήτρη Πασχαλίδη. Στην έναρξη των εργασιών παραβρέθηκαν ο Δήμαρχος Δράμας κ. Χριστόδουλος Μαμσάκος και ο Πρόεδρος της ΔΕΚΠΟΤΑ κ. Γιώργος Ψαρράς (με το Δήμο και τη ΔΕΚΠΟΤΑ να αποτελούν τους συνδιοργανωτές φορείς της Επιστημονικής Συνάντησης), οι Βουλευτές κ. Δημήτρης Κυριαζίδης και κ. Χαρά Κεφαλίδου, Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι της πανεπιστημιακής κοινότητας, εκπρόσωποι συλλόγων και φορέων, εκπρόσωποι των σωμάτων ασφαλείας, καθώς και ενδιαφερόμενοι για την τοπική ιστορία πολίτες.

Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του Δημάρχου και Προέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής της Συνάντησης κ. Μαμσάκου, ο οποίος, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Η ιστορική Δράμα αποτελεί μια από τις μαρτυρικότερες περιοχές της Ελλάδας. Κατά την μακραίωνη ιστορία της γνώρισε πολλούς κατακτητές, που άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδιά τους. Η Δράμα κυριολεκτικά ξεκληρίστηκε από τους εκάστοτε επιδρομείς και το αίμα των Δραμινών μαρτύρων πότισε βαθιά τη γη μας. Η περιοχή μας γνώρισε το θρήνο, τον πόνο και την απώλεια, εξαιτίας των ολέθριων καταστροφών και των πολλαπλών σφαγών. Ο τόπος μας πληγώθηκε βαθιά πολλές φορές και κατάφερε να ξανασταθεί στα πόδια του άλλες τόσες. Ξεχωριστό σημείο, όμως, στην ιστορία της περιοχής μας αποτελεί αυτή η χρονική περίοδος που εξετάζει αυτή η Επιστημονική Συνάντηση και που η σκιά του κάθε Δραμινού κρύβει ένα κομμάτι αυτών των ετών». Ακόμη, ο κ. Μαμσάκος επεσήμανε: «Η Δημοτική μας Αρχή πάντα στέκεται αρωγός σε κάθε προσπάθεια που αναδεικνύει την ιστορική αλήθεια και που είναι θεματοφύλακας του πολιτισμού της κοινωνίας μας. Το θεωρούμε ιερή υποχρέωση στους γονείς μας, στα παιδιά μας», προσθέτοντας: «Μπορεί να είμαστε φτωχοί οικονομικά ως λαός, είμαστε όμως πλούσιοι σε παράδοση, πολιτισμό, ιστορία. Οφείλουμε να ανακαλύψουμε τις κρυφές πτυχές της ιστορίας και να τιμήσουμε τους προγόνους μας. Θέλουμε να μεταδώσουμε το χθες στα παιδιά μας, ώστε να βαδίσουν σε ένα ισχυρό παρόν και μέλλον, γνωρίζοντας καλύτερα τον τόπο τους, τον τόπο μας».

Ο Πρόεδρος της ΔΕΚΠΟΤΑ κ. Ψαρράς εξέφρασε την τιμή και περηφάνια που νιώθει, γιατί «επί Προεδρίας μου, η ΔΕΚΠΟΤΑ είχε το προνόμιο να πρωτοστατεί στη διοργάνωση μιας επιστημονικής συζήτησης τόσο σημαντικής για την ιδιαίτερη πατρίδα μας». «Η ζ’ Επιστημονική Συνάντηση τιμά την υπεύθυνη μνήμη, που μόνο αυτή μπορεί να επιτύχει την ειρήνη και την πρόοδο των λαών», υπογράμμισε ο κ. Ψαρράς.

Χαιρετισμό ακόμη απεύθυναν οι Βουλευτές κ. Δημήτρης Κυριαζίδης και κ. Χαρά Κεφαλίδου, καθώς και ο Αναπληρωτής Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κωνσταντίνος Μπουραζέλης. Ο Βουλευτής κ. Χρήστος Καραγιαννίδης απέστειλε γραπτό χαιρετισμό, λόγω απουσίας του στο εξωτερικό για κοινοβουλευτικούς λόγους.

Η τελετή έναρξης συνεχίστηκε με τις ανακηρύξεις ως επίτιμων δημοτών των κ.κ. Βαγενά και Μπουραζέλη, αφού προηγήθηκε η ανάγνωση των βιογραφικών τους. Ο Νάσος Βαγενάς γεννήθηκε στη Δράμα 1945, είναι Φιλόλογος, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου, ποιητής και συγγραφέας, ενώ έχει λάβει το Μακεδονικό Βραβείο στη Δράμα το 2008. Ο Κωνσταντίνος Μπουραζέλης, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1950, με τη μητέρα του, την Κατίνα Θεοχαρίδου – Μπουραζέλη, να είναι Δραμινής καταγωγής. Είναι Ομότιμος Καθηγητής και Αναπληρωτής Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Για τις συγκεκριμένες ανακηρύξεις, ο Δήμαρχος κ. Μαμσάκος ανέφερε ότι «εκπληρώνεται ένα ηθικό χρέος απέναντι σε δύο προσωπικότητες των επιστημών» και τόνισε ότι «η ανακήρυξη αποτελεί μια πράξη με ιδιαίτερο συμβολισμό για όλους μας». Απευθυνόμενος στους κ.κ. Βαγενά και Μπουραζέλη, είπε πως «αποτελείτε άξια τέκνα του τόπου μας» και πρόσθεσε: «Αισθανόμαστε ιδιαιτέρως υπερήφανοι για το ορατό και μετρήσιμο έργο σας και την προσφορά σας στην επιστήμη και τον τόπο μας, στη Δράμα μας που είναι και η δική σας Δράμα».

Σε δηλώσεις του στα τοπικά Μ.Μ.Ε. για την ανακήρυξή του ο κ. Νάσος Βαγένας ανέφερε: «Η περίπτωση της επιτιμοποιήσεως είναι μια ιδιότυπη περίπτωση, διότι εγώ είμαι από τη Δράμα. Είμαι γεννημένος Δραμινός, νιώθω πάντα δημότης Δραμινός και όταν μου αναγγέλθηκε ότι θα με κάνουν επίτιμο δημότη, εξεπλάγην. Σκεφτόμουν αρχικά να διαμαρτυρηθώ… Από πού κι ως πού έναν Δραμινό δημότη τον κάνετε επίτιμο; Αλλά μετά σκέφτηκα ότι αυτό θα ήταν τραβηγμένο.

Δέχομαι με χαρά αυτή την τιμή. Θεωρώ πραγματικά ότι είναι τιμή μου. Πάντοτε δήλωνα Δραμινός. Ακόμη κι όταν ήμουν στο εξωτερικό, στην Αγγλία, στην Ιταλία, όταν με ρωτούσαν από “πού είσαι;”, έλεγα “από τη Δράμα”. Έδινα βέβαια εξηγήσεις, ότι δεν είναι τραγωδία (σ.σ. λόγω της σημασίας της αγγλικής λέξης Drama), αλλά μια πόλη της Βόρειας Ελλάδας, της Μακεδονίας. Είμαι πολύ ευχαριστημένος. Νιώθω τιμή, παρά το γεγονός ότι είμαι Δραμινός».

Από την πλευρά του, ο κ. Μπουραζέλης δήλωσε: «Για μένα είναι όχι μόνο μια ιδιαίτερη τιμή, αλλά και μια πραγματική χαρά να βρίσκομαι στη Δράμα και να δέχομαι αυτή την τιμή από μέρους του Δήμου Δράμας. Στην οδό Ναυαρίνου 20 είναι το πατρικό σπίτι της μητέρας μου, όπου υφίσταται ακόμη και το επισκέφτηκα το πρωί της σημερινής ημέρας και το ξαναείδα. Είναι συνδεδεμένο με ποικίλες μνήμες για μένα. Και προσωπικές, από τα χρόνια της παιδικής μου ηλικίας, που περνούσα τα καλοκαίρια εκεί και ψάρευα καραβίδες μαζί με τον ξάδερφο μου από τα νερά της Αγίας Βαρβάρας. Βλέπετε έχω ποικίλες δράσεις συνδεδεμένες με την ιστορία της πόλης. Και πέραν αυτού, με την οικογενειακή ιστορία, που συνδέεται και με το θέμα αυτού του Συνεδρίου. Διότι σε αυτό το σπίτι υπάρχει ένα πατάρι. Εκεί στα χρόνια της Βουλγαρικής Κατοχής κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η γιαγιά μου έκρυβε το θείο μου για να μην υποστεί την ίδια τύχη που είχε υποστεί ο παππούς μου, τον οποίο, ράφτη της Δράμας, τον είχαν μεταφέρει ως όμηρο στη Βουλγαρία. Δούλεψε καταναγκαστικά έργα και όταν γύρισε, ήταν σε τέτοια κατάσταση που μετά από δύο χρόνια περίπου πέθανε και άφησε χήρα τη γιαγιά μου να μεγαλώσει δύο παιδιά. Όλα αυτά είναι ένα σύνολο στη μνήμη κι έτσι με ιδιαίτερη χαρά νιώθω αυτή την τιμή που μου γίνεται».

Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η βράβευση των ερευνητών κ.κ. Κάζη και Πασχαλίδη, των οποίων αναγνώστηκαν τα βιογραφικά τους. Ο Αθανάσιος Κάζης γεννήθηκε στο Νικηφόρο Δράμας το 1936 και είναι συνταξιούχος φαρμακοποιός και Πρόεδρος της Φιλοτελικής Εταιρείας Δράμας. Ο Δημήτρης Πασχαλίδης γεννήθηκε στη Χωριστή Δράμας το 1936 και είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός και τέως Σχολικός Σύμβουλος Δράμας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Πασχαλίδης έχει πάρει μέρος σε όλες τις Επιστημονικές Συναντήσεις, είτε ως μέλος των Επιτροπών είτε ως εισηγητής.

Για τις βραβεύσεις των δύο ερευνητών, ο Δήμαρχος Δράμας είπε πως είναι «άξιοι συμπολίτες μας, που επένδυσαν τις γνώσεις τους, τη διάθεσή τους και τον ελεύθερο χρόνο τους για να ανιχνεύσουν την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου μας, της Δράμα μας». «Τους βραβεύουμε γιατί επάξια υπηρέτησαν την έρευνα και επάξια τίμησαν αυτό τον τόπο. Τους χρωστάμε πολλά για την καταγραφή της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Η βράβευση αυτή αποτελεί ένα ελάχιστο δείγμα αναγνώρισης της προσφοράς τους», πρόσθεσε ο κ. Μαμσάκος.

Μιλώντας στα τοπικά Μ.Μ.Ε. για τη βράβευσή του, ο κ. Κάζης επεσήμανε: «Ήταν και για μένα έκπληξη αυτή η ξεχωριστή τιμή που μου γίνεται. Χαίρομαι πάρα πολύ που μπόρεσα κι έβαλα ένα λιθαράκι στην καταγραφή της ιστορίας της πόλης και για αυτό τιμώμαι. Χαίρομαι ιδιαίτερα που το χόμπι μου να μαζεύω, να συλλέγω και να μελετώ ό,τι είναι σχετικό με την ιστορία της Δράμας έφερε αυτό το βραβείο».

Ο κ. Πασχαλίδης, στις δηλώσεις του, σημείωσε: «Είμαι πολύ συγκινημένος για τη βράβευση που γίνεται προς το πρόσωπό μου. Τη βράβευση την αφιερώνω στους κατοίκους της γενέτειρας μου Χωριστής. Γιατί αυτοί πριν από πολλά χρόνια, με τις διηγήσεις τους και με τα τραγούδια τους, με έκαναν να σκεφτώ ότι χρειάζεται να δουλέψουμε για τις τρεις Βουλγαρικές Κατοχές και ιδιαίτερα για τη Β’, που ήταν άγνωστη μέχρι τότε. Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε από αυτούς και παίρνω το βραβείο χάρη σε αυτούς».

Η πρώτη ημέρα της Επιστημονικής Συνάντησης ολοκληρώθηκε με την ανάπτυξη του θέματος «Το πλαίσιο, οι πηγές, τα ερωτήματα», για να ακολουθήσουν τις επόμενες δύο ημέρες οι εξής θεματικές: «Η Κατοχή – Α’», «Η Κατοχή – Β’», «Οι κατοχικές δυνάμεις», «Η ανθρωπιστική κρίση – η ανασυγκρότηση», «Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις μετά την απελευθέρωση» και «Η μνήμη». Τα πρακτικά της συγκεκριμένης Επιστημονικής Συνάντησης, όπως έχει συμβεί και για τις προηγούμενες, αναμένεται να εκδοθούν από τη ΔΕΚΠΟΤΑ.